CUMANIZ MÜBAREK OLSUN
DİNİMİZDE HAYA VE EDEB ;
İNSAN ANCAK HAYA İLE İHYA OLUR.
HAYÂ HAYATTIR.
HAYÂ GÖNLÜN SÜSÜDÜR
HAYÂ VE HAYAT AYNI KÖKTEN TÜREMİŞ İKİ KELİMEDİR .
Bu durum hayâsız bir yaşantının hayat olamayacağını gösterdiği gibi, insanı dirilten, canlı tutan en temel unsurun hayâ olduğunu da beyan etmektedir.
“HAYÂ ;
Bizi kötülüğe götürecek her türlü şeyden uzaklaştıran ve Rabb’imizin dâimâ bizimle berâber hazır ve nâzır olduğu şuurunu veren şeydir.”
HAYA ;
Edep, mahcubiyet, ar ve namus duygusu ve nefsin çirkin şeylerden sıkılmasıdır. Kişinin kusur ve hatadan dolayı utanıp sıkılmasıdır.
UTANÇ DUYGUSUNUN OLMAMASI HUZUR-U İLÂHÎ'NİN FARKINDA OLMAMAKTIR.
HAYÂSIZLIK, Allâh’a ihtiyaç ve bağımlılık hissinin, muhabbetin yokluğudur.
Evet, utanmak, haya sahibi olmak kullar için bir fazilettir, nimettir, ziynettir.
Hele utangaçlık kadınlar için daha büyük ziynettir, fazilettir.
Utanan insan yanlış yapmaz,
PEYGAMBERİMİZ ( S A V ) EN ÇOK HAYÂ VE EDEB SAHİBİYDİ.
HAYA İLE İLGİLİ ;
"Haya imandandır"
"Haya imanın yarısıdır"
"Hayâ imanın bir şubesidir”
"Utanmak da imanın dallarından biridir.”
“Hayâ Ancak Hayır Kazandırır”
“Edepsizlik ve çirkin söz girdiği yeri çirkinleştirir.
Hayâ ise girdiği yeri güzelleştirir.”
“Kaba söz, ayıptan başka bir şey getirmez! Hayâ ve edep ise, girdiği yeri süsler.”
“Allâh’ım! Sen’den hidâyet, takvâ, iffet ve gönül zenginliği isterim.”
“Şüphesiz Yüce Rabbiniz hayâ sahibi ve cömerttir. Kulu (dua etmek için) O’na ellerini kaldırdığı zaman, o elleri boş çevirmekten hayâ eder.” buyurmuştur.
HAZRET-İ MEVLÂNÂ İFÂDESİYLE :
“Benlik korkunç bir sarhoşluk getirir; kafadan aklı ve kalpten tevâzuu çıkarır.”
İMAN İLE HAYÂ ARASINDAKİ GÜÇLÜ BAĞI HZ. SÜLEYMAN (ALEYHİSSELÂM )’DAN RİVAYET EDİLEN ŞU SÖZ GAYET GÜZEL İFADE EDER :
HAYÂ İMANIN DİZİLİ OLDUĞU İPTİR.
İP KOPTUĞUNDA ORADA DİZİLİ OLAN HER ŞEY GİDER
Nasıl insandaki inanç duygusu fıtri ise utanma duygusu da fıtridir
HAYÂ
Bir çekinme ve korkma değil, tamamen sevgiden neşet eden bir saygının tezahürü olup seçkin insanlara özel bir haslettir.
HAYÂ ;
Yaşatır, hayâsızlık ise öldürür.
HAYÂ TİMSALİ OLMAKLA DİĞER SAHABÎLERDEN AYRILAN HZ. OSMAN ( R.A ) BU ÖZELLİĞİ SEBEBİYLE RESÜL-İ EKREM ( S.A.V ) EFENDİMİZ'İN ÖZEL İTİNASINA MAHZAR OLMUŞTUR.
Hz. Ebu Bekir ( R A ) ve
HZ. ÖMER ( R A ) yanına girdiğinde normal oturuşunu değiştirmediği halde,
HZ. OSMAN ( R.A ) yanına
girdiğinde toparlandığını görenler, bunun sebebini sorduğunda şöyle buyurmuştur:
“Meleklerin bile hayâ ettiği bir kimseden benim hayâ etmemem doğru olmaz.”
(Müslim Ahmed b. Hanbel)
HAYÂ ;
Allah Tealâ'ya, meleklere ve diğer mahlukata karşı da yaşatılması gereken bir duygudur.
ALİMLER HAYAYI DÖRDE AYIRMIŞTIR :
Allah'tan haya,
Melaikeden haya, İnsanlardan haya ve
Nefsden haya
İMÂM GAZÂLÎ ’YE GÖRE FITRATI BOZULMAMIŞ OLAN HER İNSAN, TABİATI GEREĞİ KINANMAKTAN ÇEKİNİR ;
Zira darbe bedene acı verdiği gibi kınama da ruha acı verir. İşte haya duygusu, kınanmaktan çekinen insanın birtakım kötülükleri en azından açıktan işlemesini önler.
Bu açıdan haya duygusunu kaybetmiş olmak, insan için büyük bir kusurdur.
HAYÂ, ALÇAK GÖNÜLLÜLÜK AHLÂKININ BİR SONUCUDUR.
Ancak kalp aynasını cilâladıktan sonra tevâzu ve hayâ ortaya çıkar.
Hakīkat yolunda emek verdikten sonra hayâ ve alçak gönüllülük tezāhür eder.
Her koşulda Rabb’imizden râzı olduğumuzda tevâzu tezāhür eder.
PEYGAMBER EFENDİMİZ
(S A V) ŞÖYLE BUYURMUŞTUR :
“İnsanlık, ilk günden beri bütün peygamberlerin üzerinde ittifak ettikleri bir söz bilir: Şayet utanmıyorsan, dilediğini yap!”
“Her dînin temel bir ahlâkı vardır. İslâm’ın temel ahlâkı hayâdır.”
“Îman ve hayâ kardeştir. Biri kalktığı zaman diğeri de kalkar.”
SAHABELER PEYGAMBER (SAV) AHLAKINI BİZE ŞÖYLE ANLATIRLAR.
“Peygamberimiz (sav) kimsenin hatasını ve günahını yüzüne vurmaz ve mahcup etmezdi. Hoşlanmadığı bir şeyi görse hayasından onu söylemezdi; ama biz onun yüzünden hemen anlardık”
ALLAH A KARŞI EDEB ;
“RESÛLULLAH ( S A V ) :
ŞÖYLE BUYURMAKTADIR.
“İnsanlara nazaran Allah haya edilmeye daha layıktır. Her şeyden önce Allah’tan haya etmek ve utanmak gerekir”
“Allah’tan hakkııyla hayâ edin!” buyurdular.
Biz: “Ey Allah’ın Resûlü, elhamdülillah, biz Allah’tan hayâ ediyoruz” dedik.
Arıcak O, şu açıklamayı yaptı.: “Söylemek istediğim bu (sizin anladığınız haya) değil. Allah’tan hakkıyla haya etmek, başı ve onun taşıdıklarını, batnı ve onun ihtivâ ettiklerini muhafaza etmen, ölümü ve toprakta çürümeyi hatırlamandır.
Kim ahireti dilerse dünya hayatının zinetini terketmeli, âhireti bu hayata tercih etmelidir.
Kim bu söylenenleri yerine getirirse, Allah’tan hakkıyla haya etmiş olur. ”
HAZRETİ RESULULLAH'A KARŞI EDEP ;
Bediüzzaman Hazretleri
Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm ferman etmiş:
اَدَّبَنِى رَبِّى فَاَحْسَنَ تَاْدِيبِى
Yani 'Rabbim bana edebi güzel bir surette ihsan etmiş, edeplendirmiş.' ”
"Sünnet-i Seniyyedeki edep, o Sâni-i Zülcelalin esmalarının hudutları içinde bir mahz-ı edep vaziyetini takınmaktır."
"Sünnet-i Seniyye edeptir. Hiçbir meselesi yoktur ki, altında bir nur, bir edep bulunmasın.
"Evet, siyer-i Nebeviyeye dikkat eden ve Sünnet-i Seniyyeyi bilen, katiyen anlar ki, edebin envaını, Cenâb-ı Hak, Habibinde cem etmiştir.
Onun Sünnet-i Seniyyesini terk eden, edebi terk eder.
بِى اَدَبْ مَحْرُومْ بَاشَدْ اَزْ لُطْفِ رَبْ
(Edep yokluğu Allahın lütfundan mahrumiyete sebeb olur )
kaidesine masadak olur, hasaretli bir edepsizliğe mazhar olur.
Rabbim
cümlemizi hayalı ve güzel ahlaklı kullarından eylesin.
Hayasızlıktan muhafaza buyursun
