Avro para birimi 26 yaşında

BERLIN (AA) - AB üyesi 27 ülkenin 20'sinin resmi para birimi olarak kullanılan avro, 1999'da muhasebe ve elektronik ödemeler için kaydi olarak yürürlüğe girmişti. Bu tarihte avro, dünya finans piyasalarına tanıtılarak giriş yapmıştı.

3 yıllık bir geçiş sürecinin ardından günlük yaşamda tedavüle sokulan avro, 1 Ocak 2002 tarihinde banknot ve bozuk para olarak piyasaya sürülmüş ve günlük işlemlerde kullanılmaya başlanmıştı.

Halihazırda avroyu, Almanya, Avusturya, Belçika, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İrlanda, İspanya, İtalya, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY), Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Malta, Portekiz, Slovakya, Slovenya, Yunanistan ve Hırvatistan olmak üzere 20 AB üyesi ülke kullanıyor.

"Avro Bölgesi" olarak adlandırılan bu ülkelerin para politikası, Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve üye ülkelerin merkez bankalarından oluşan "Avro Sistemi" tarafından idare ediliyor.

Frankfurt merkezli ECB'nin görevi, para birimi olarak avroyu kullanan AB üyesi ülkelerden oluşan Avro Bölgesi'nde fiyat istikrarını sağlamak olarak tanımlanıyor.

Birinci görevi, enflasyonun orta vadede yüzde 2'yi aşmamasını sağlayarak Avro Bölgesi'nde fiyat istikrarını korumak olan ECB, faiz oranlarını harcamaları caydırmak için yükselterek ya da tüketimi teşvik etmek için düşürerek fiyat artışını kontrol ediyor.

ECB faiz oranı kararları, yönetim kurulunun 6 üyesi ve 20 üye ülkenin ulusal merkez bankası başkanlarından oluşan bankanın yönetim konseyi tarafından alınıyor.

Konsey, her 6 haftada bir ekonominin ve para biriminin durumunu değerlendirmek ve para politikası stratejisine karar vermek üzere ayda 2 kez ECB'nin merkezinde toplanıyor.

Avro Bölgesi bankalarını denetlemek, mali sistemi izlemek, avro banknotları basmak, kartla veya çevrim içi olarak avro ile güvenli ödeme yapılmasını sağlamak ve kripto varlıklarını araştırmak da ECB'nin diğer sorumlulukları arasında bulunuyor.

Avro, ABD dolarından sonra dünyanın en önemli ikinci para birimi olarak bilinirken, avroyu Avrupa'da yaklaşık 350 milyon kişi kullanıyor.

Avrupa Para Birimi, "ekü" ve "euro" olarak da adlandırılan avro, çeşitli renk ve boyuta sahip 5, 10, 20, 50, 100, 200 ve 500 olmak üzere 7 farklı banknot ve 1, 2, 5, 10, 20, 50 sent ile 1 ve 2 avro metal para olarak tedavülde.

En yüksek değere sahip olan 500 avroluk banknotların basımı, terörün finansmanına ve kara para aklamaya karşı mücadele nedeniyle 2019 yılında durduruldu.

Günlük yaşam ve alışverişte kullanılamamasına rağmen 500 avroluk banknotlar banka hesaplarına yatırılabiliyor ve bankalardan değiştirilebiliyor.

Danimarka dışındaki bütün AB ülkelerinin, gerekli kriterleri yerine getirmesi halinde avro para birimine geçmesi zorunluluğu bulunuyor.

Referandumla avroya geçmeyi kabul etmeyen Danimarka, AB anlaşmaları gereği bütün ekonomik ve uyum kriterlerini karşılamasına rağmen bu konuda mesafeli duruyor.

Avroya en son katılım 1 Ocak 2023 tarihinde Hırvatistan'la gerçekleşirken, birkaç yıla kadar Bulgaristan'ın da katılımı bekleniyor.

Bulgaristan, Avro Bölgesine giden yolda önemli bir aşama olan döviz kuru mekanizmasına katılıyor. Bu yıl Bulgaristan'da Ulusal Meclis, Avroya geçişe ilişkin yasayı kabul ederken, ülkenin avroyu tam olarak kabul etmesinin 2026’da gerçekleşmesi bekleniyor. Daha önce Bulgaristan'ın 2025 başında Avro Bölgesi'ne girme hedefi bulunuyordu.

1999 yılında piyasaya sürüldüğünde 1 avro 1,17 dolar seviyesindeydi. Bu tarihten sonra avro, dolar karşısında hızla değer kaybetti. Ekim 2000'de avro 0,83 dolara kadar geriledi.

Avro, 2002 yılından 2008'e kadarki süreçte dolara karşı değer kazandı. 2008 yılında 1 avro 1,60 dolara kadar çıkarak rekor kırdı.

2022'de, Rusya-Ukrayna savaşı, enerji krizi, dünya genelinde artan jeopolitik riskler ve ABD Merkez Bankasının (Fed) şahin politikaları, doları diğer para birimleri karşısında daha değerli hale getirmiş ve avro dolara karşı yüzde 16 gerilemişti.

Fed, Mart 2022’de faiz oranlarını artırmaya başlarken, bunu daha fazla ve daha hızlı artışlar izledi. ECB ise daha yavaş hareket ederek ilk faiz artırımını ancak Temmuz 2022'de yapabilmişti.

Fakat daha sonraki aylar ECB'nin yüksek enflasyon karşısında şahin tutumu, avronun 2023’te 2020'den beri ilk kez dolar karşısında değer kazanmasına yardımcı oldu.

2024’te ise avro/dolar paritesi Donald Trump'ın ABD seçimlerini kazanmasıyla AB ürünlerine Trump'ın gümrük vergisi planları, ABD’de daha az faiz indirimi ve zayıflayan ekonomik görünüm avro üzerinde baskı oluşturdu.

2024 başında 1,10 olan avro dolar paritesi 31 Aralık itibarıyla 1,04 seviyelerinde seyrediyor.

Söz konusu paritenin 1 dolara inmesi sadece yüzde 3,84 uzaklıkta olması da dikkati çekiyor. Avro, 2000'lerin başında ve yine Rusya-Ukrayna savaşı sonrası enerji krizinde 1 doların altına inmişti.

Analistler için avro dolar paritesinde 1 doların önemli bir psikolojik seviye olduğunu belirterek, bu seviyenin altına inilmesinin 20 ülkenin kullandığı avrodaki olumsuz havayı genişleteceği ve daha fazla değer kaybına yol açabileceğini kaydetti.

Zayıf bir para birimi ithalat maliyetini yükseltirken, bu da gıda, enerji ve hammadde fiyatlarının yükselmesine yol açarak enflasyonu artırıyor.

Doların ardından dünyanın en fazla kullanılan ikinci rezerv para birimi konumunda bulunan avronun uluslararası piyasalarda kullanımı da düşüyor.

Uluslararası Para Fonu (IMF) raporlarında avro para biriminin küresel resmi döviz rezervlerinin yüzde 19,76'sını oluşturduğu öngörülüyor. Avronun küresel resmi döviz rezervleri içindeki payı 2003'te ise 25 seviyesindeydi.

Avronun küresel ödemelerdeki payı ise Ekim 2024’te yüzde 22,90 olarak kayıtlara geçti. 2023'de söz konusu pay yüzde 24 üzerindeydi.

ECB, kendi para biriminin dijital versiyonunu piyasaya sürmeye hazırlanıyor.

Gelişen finansal ortam karşısında ECB, geleneksel nakit paranın tamamlayıcısı olarak bir "dijital avroyu" piyasaya sürmeyi düşünüyor.

ECB, dijital avronun oluşturulmasına yönelik projesine 2021'de başlayarak, dijital paranın ihracını araştırmaya yönelik adımlar atmıştı.

Banka, dijital avro ihracı projesinde Kasım 2023'ten itibaren 2 yıllık bir "hazırlık aşamasına" geçileceğini açıkladı.

ECB Yönetim Konseyi, dijital avronun ihracına yönelik iki yıl sürecek "hazırlık aşamasına" geçmek için yeşil ışık yakarken, 1 Kasım 2023'te başlayan hazırlık aşamasıyla altyapıyı geliştirecek sağlayıcıların seçilmesini içeren çalışmalarla potansiyel bir dijital avronun zeminini oluşturuluyor.

AB'de dijital avronun yürürlüğe sokulması halinde uygulanacak denetim mekanizması ve temel yasal unsurlarını düzenleyecek bir çerçeve üzerinde çalışılıyor.

Dijital avronun ne zaman çıkarılacağına ilişkin nihai kararı ECB alacak. Dijital avro, ECB tarafından çıkarılacak ve halkın kullanımına açık bir merkez bankası dijital para birimi olacak.

Dijital avronun kullanımına ilişkin taslak kural kitabının 2025 yılının ilk çeyreğinde açıklanması bekleniyor.

Dijital avro, nakit avronun dijital uyarlaması olarak kullanılacak. Kripto varlıkların aksine dijital avronun arkasında ECB bulunacak ve nakit avroda olduğu gibi tutulan her dijital avro doğrudan ECB tarafından desteklenecek.

ECB, dijital avronun güvenilirliğini, değerini, istikrarını ve itibarını korurken, nakit avro ile değiştirilebileceğini garanti edecek.

Dijital avro ile Avrupa çapında alternatif bir ödeme çözümü sunulacak, kişi ve işletmeler mevcut seçeneklere ilave olarak dijital avro ile ödeme yapabilecek.

Dijital avro, Avro Bölgesi'nde geniş çapta kabul gören, ucuz, güvenli ve resmi para birimi haline gelmesi bekleniyor.

Öte yandan, ECB, dijital avro ile Avrupa'da dijital ödemeler pazarına hakim olan ABD'li şirketlere karşı koymayı da hedefliyor.

Muhabir: Bahattin Gönültaş