ANKARA (AA) - Biyolojik çeşitliliğin korunması ve kıyı topluluklarının geçim kaynakları açısından hayati öneme sahip mercan resifleri, iklim değişikliğine bağlı deniz sıcaklıklarındaki artış nedeniyle hızla yok olurken uzmanlar, bu ekosistemlerin geri kazanımlarının zorlaşacağı konusunda uyarıyor.
Okyanus tabanının yalnızca yüzde 1'inden daha azını kaplamalarına rağmen bilinen tüm deniz canlılarının yaklaşık dörtte birine yaşam alanı sağlayan mercan resifleri, dünya üzerindeki en önemli ekosistemlerden biri olarak öne çıkıyor.
Bilim insanları tarafından "denizlerin yağmur ormanları" olarak adlandırılan bu renkli su altı dünyası iklim değişikliği, su kirliliği ve insan faaliyetleri nedeniyle ciddi tehlikeyle karşı karşıya.
Hem ekosistem hem ekonomi için vazgeçilmez
Mercanlar, her ne kadar bitkilere benzeyen özellikler gösterseler veya sıklıkla kayalarla karıştırılsalar da aslında hayvanlar alemine ait.
Bilimsel sınıflandırmada "Cnidaria" şubesi ve "Anthozoa" sınıfında bulunan mercanlar, denizanaları ve deniz anemonlarıyla yakın akraba.
Mercan resifleri, yüz milyonlarca insanın gıda ve ekonomik güvenliği için hayati rol üstleniyor. Özellikle ada ülkelerinde önemli gıda kaynağı olarak öne çıkan bu canlılar, ekoturizm ve balıkçılık yoluyla yerel ekonomilere milyarlarca dolarlık katkı sağlıyor.
Büyük Set Resifi'nde endişe verici gerileme
Küresel Mercan Resifi İzleme Ağının (GCRMN) verilerine göre, mercan resiflerinin, yılda 9,9 trilyon dolara kadar ekonomik değer sağladığı ve dünya genelinde 1 milyar kişinin geçim kaynaklarını desteklediği tahmin ediliyor.
Bu katkılarına rağmen mercan resifleri üzerindeki insan kaynaklı ve çevresel baskılar giderek artıyor.
İklim değişikliği ve okyanus asitlenmesi gibi küresel risklere karşı en savunmasız ekosistemler arasında yer alan bu canlılar, tarım faaliyetlerinden denizlere taşınan tortular, aşırı avlanma ve denetimsiz balıkçılık faaliyetleri nedeniyle hızla bozuluyor.
GCRMN'nin 2021 tarihli raporunda, 2009'dan bu yana dünya mercanlarının yüzde 14'ünün iklim değişikliği kaynaklı sıcak hava dalgaları nedeniyle yok olduğu ortaya konuldu.
Mercan resifleri, özellikle Avustralya'nın kuzeydoğu sahili boyunca uzanan ve "dünyanın en büyük yaşayan yapısı" olarak tanımlanan Büyük Set Resifi'nde alarm verici hızla yok oluyor.
Avustralya Deniz Bilimleri Enstitüsünün (AIMS) güncel raporunda, Büyük Set Resifi'ni kaplayan mercan örtüsünde, deniz yüzeyi sıcaklığındaki artışın yol açtığı kitlesel mercan ağarması nedeniyle rekor seviyede azalma yaşandığı tespit edildi.
Sıklaşan ağarma olayları resiflerin direncini zayıflatıyor
AIMS yetkililerinden AA muhabirine yapılan açıklamada, mercan resiflerinin, deniz ekosistemleri için hayati rol üstlendiğine, milyonlarca deniz canlısına ev sahipliği yaptığına ve kıyı toplulukları için geçim kaynağı olduğuna işaret edildi.
Açıklamada, "Avustralya'da Büyük Set Resifi'nin ülke ekonomisine yıllık 6,4 milyar dolar katkı sağladığı ve 64 bin kişiye istihdam sunduğu tahmin ediliyor." ifadesi kullanıldı.
Mercan resifleri için en büyük tehdidin iklim değişikliğinden kaynaklandığı belirtilen açıklamada, sera gazındaki artışın okyanusların ısınmasına yol açtığının, bunun da mercan ağarmasını tetiklediğinin altı çizildi.
Ağarmanın normal şartlarda resiflerin yaşam döngüsünün parçası olduğu ancak bu olayların artan sıklığının, mercanların toparlanmasını zorlaştırdığı vurgulandı.
Ağarma sonrası mercanların üreme ve büyüme yetilerinin zayıfladığı, hastalıklara karşı daha savunmasız hale geldiğine dair bulgular bulunduğu aktarıldı.
Isınan okyanuslar, mercanlar için büyüyen bir tehditMercan ağarmasının, sıcaklık artışı gibi çevresel koşullara verilen bir tepki olduğu belirtilen açıklamada, "Bu ısınma düzeyinde, 2016'dan bu yana Büyük Set Resifi'nde 6 kez kitlesel ağarma yaşandı." ifadesine yer verildi.
Dünyada ortalama her iki yılda bir kitlesel ağarma vakalarının yaşandığı ve sıcaklıkların yükselmeyi sürdürmesiyle bu sıklığın daha da artmasının beklendiği kaydedildi.
Kitlesel ağarma olaylarının modern bir olgu olduğuna ve 1990'lardan önce bu çapta ağarmalara denk gelinmediğine işaret edilen açıklamada, "Yüzyılın sonuna kadar deniz yüzeyi sıcaklıklarının, sanayi öncesi dönem ortalamasına kıyasla 2 dereceden fazla artacağı öngörülüyor. Tahminlere göre, bu seviyedeki bir ısınma, dünya genelindeki mercan resiflerinde ciddi ve kalıcı hasarlara yol açacak." değerlendirmesinde bulunuldu.
Mercanların kurtuluşu için küresel emisyonların azaltılması şartAçıklamada, mercan resiflerini korumak için atılması gereken temel adımlar arasında sera gazı emisyonlarının azaltılarak ısınmanın sınırlandırılması ve su kalitesi gibi yerel sorunların etkin şekilde yönetilmesinin yer aldığı belirtildi.
Bu tür önlemlerin, deniz sularındaki sıcaklık dalgaları ve ağarma olaylarından sağ çıkan mercanların diğer ölümcül etkenlerden korunmasını sağlayabileceğine dikkat çekildi.
Açıklamada, küresel emisyonların azaltılmasının hayati önem taşıdığı, ayrıca mercanların iklim değişikliğinin etkilerine uyum sağlamasına ve toparlanmasına yardımcı olacak yöntemlerin geliştirilmesi gerektiği ifade edildi.
Muhabir: Zeynep Katre Oran
