İSTANBUL/ANKARA (AA) - Fidan, "Küresel Yeniden Kurulum: Eski Düzenden Yeni Gerçeklere" temasıyla dünyanın dört bir yanından liderleri ve uzmanları İstanbul'da bir araya getiren TRT World Forum 2025'te "Yüksek Riskli Diplomasinin Dönüşü: Orta Güçler ve Yükselen Çok Kutuplu Düzen" başlıklı oturumun açılışında konuştu.
Küresel platformlarla birlikte sorunların açık ve yapıcı bir şekilde tartışılabildiğini belirten Fidan, "Daha da önemlisi bu Forum bize önyargısız tartışma şansı sunuyor ve bugünlerde de buna çok ihtiyacımız var. Burada olmak bir ayrıcalık ve onur." diye konuştu.
Fidan, TRT World Forum 2024'te yapılan analizleri hatırlatarak, "Stratejik ve jeopolitik rekabetteki gözlemlerimizden bahsetmiştik. Artan gerilimlerden, kutuplaşmalardan ve uluslararası sistemden bahsetmiştik. Maalesef ki geçen yıl şunu gördük. Bu analizler sadece daha kötü bir hale doğru ilerliyor. Şu anki uluslararası sistemin tanımına bakacak olursak, eğer tek bir kelime ile anlatacak olursak bu kesinlikle 'belirsizlik' olur." ifadelerini kullandı.
Halihazırda olan dengelerin değiştiğini söyleyen Fidan, "Önceden siyaseti belirleyen parametreler şu anda belirsiz bir şekilde büyüyor. Küresel devletler de artık fonksiyonelliğini kaybediyor ve bölgesel stabiliteyi koruyacak kurumlar da bu hızla birlikte çalışamıyorlar, kompleks krizlerle başa çıkamıyorlar. Küresel düzende bizim uluslararası kurumlara güven sağlamamız gerekiyor. Bu da tekrardan insanları çok kutupluluğa doğru itiyor." diye konuştu.
Fidan, Türkiye'nin vizyonunun açık olduğunu vurgulayarak, "Açık bir şekilde kurumlarla birlikteyiz, diyaloğa ve çok yönlülüğe açığız. Bu zorlu zamanlarda birliği bir arada tutmak istiyoruz, ortak güvenlik ve geleceğin refahı için. Kolektif aksiyonlarla birlikte, paylaşılan sorumluluklarla ve stratejik öngörülerle birlikte ilerleyebiliriz." dedi.
İlk olarak küresel işbirlikleri ve sinerji ile bağlı güçlü bir uluslararası sistem reformuna ihtiyaç olduğunu kaydeden Fidan, bölgesel sahiplik alanında da işbirliğinin artırılması gerektiğine dikkati çekti.
Fidan, Birleşmiş Milletler'in (BM) verimliliğinin artırılması gerektiğine işaret ederek, "Günümüzde biz kuralların olmamasından dolayı zorluk çekmiyoruz. Uygulamaların eşit olmamasından dolayı sorun çekiyoruz " ifadelerini kullandı.
Türkiye'nin daha demokratik bir şekilde ilerlemek istediğini söyleyen Fidan, "Güvenlik Konseyi'nde de birkaç kişiye ayrıcalık sağlanması yerine herkese hizmet sağlanması konusu gündeme getirilmişti. Sistemin hayatiliği için bu çok önemli. Adaletli bir şekilde bizim temsilcilere ihtiyacımız var. Yeni etkiler ve yeni güçler artıyor ve yeni hiyerarşiler tekrardan tanımlanıyor." diye konuştu.
Fidan, uluslararası düzenin hala dengesini aradığını belirterek, "Burada yeni yönlü işbirliklerine ve kurumlara ihtiyacımız var. Türkiye bunu daha çeşitli bir şekilde sunmak için ve küresel bir şekilde katılım sağlamak için çok çalışıyor." dedi.
"Krizler boşlukta ortaya çıkmaz"
Fidan, daha güçlü ve işleyen bir uluslararası düzene doğru ilerlemenin ikinci şartının çok taraflılığın bir çerçeve, bölgeselciliğin ise temeli sağladığı bölgesel sahiplenme olduğunu belirterek, "Krizler boşlukta ortaya çıkmaz. Genellikle bölgesel bağlamlardan kaynaklanır ve bölgesel sorumluluk ve çözümlerle çözülmeleri gerekir." ifadelerini kullandı.
Bölgesel aktörlerin gerçekçi inisiyatifler geliştirdiğinde güven, meşruiyet ve süreklilik yarattığını kaydeden Fidan, "Türkiye, komşu coğrafyamızda bu ilkeyi pratiğe dökmüştür. Örneğin Balkanlar'da, üçlü ve çok taraflı mekanizmalar ve arabuluculuk çabaları aracılığıyla komşular arasında uzlaşı ve diyaloğu destekliyoruz." değerlendirmesini yaptı.
Fidan, Türkiye'nin Güney Kafkasya'da, kapsayıcı platformlar aracılığıyla normalleşmeyi, bağlantıyı ve bölgesel işbirliğini teşvik ettiğini, Orta Doğu'da, güvenlik ve insani zorlukları ele almak için doğrudan ortaklarla etkileşim kurduğunu, Türk devletlerinin örgütlenmesi bağlamında da ortak tarih ve coğrafyayla birbirine bağlı uluslar arasında kurumsal işbirliğini derinleştirdiklerini söyledi.
Afrika'da ise karşılıklı saygı ve ortak faydaya dayalı kalkınma ve kapasite geliştirme yoluyla ortaklığı geliştirdiklerini vurgulayan Fidan, "Bu örneklerin her biri aynı inancı yansıtıyor. İstikrar dayatılamaz. Geliştirilmelidir. Diyaloğu güvene, güveni de istikrara dönüştürerek ilkeleri sonuçlara bu şekilde dönüştürebiliriz." diye konuştu.
Fidan, ulusların, kendi bölgelerinde barış ve refah sorumluluğunu üstlendiklerinde küresel düzenin yeniden canlanan meşruiyetle daha da güçlendiğini belirterek, "Bu mekanizmalar aksadığında, adalet seçici hale geldiğinde ve hesap verebilirlik başarısız olduğunda bunun bedeli asla soyut değildir. İnsanlık dramlarıyla ölçülür. Ve bu, Orta Doğu'da en belirgin olanıdır. Meşruiyetin aşınması ve küresel yönetişimin felci, en trajik haliyle Gazze'de kendini göstermektedir." dedi.
Gazze Temas Grubu'nun çabalarının katkısı
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın ortaya koyduğu ahlaki ve siyasi vizyonun rehberliğinde, Türkiye'nin en başından beri Gazze'deki soykırımı durdurmak ve adaleti sağlamak için yoğun diplomatik çabalar sarf ettiğini kaydeden Fidan, "İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) Arap Birliği Temas Grubu'nu kurma girişiminde bulunduk. Temas Grubu'nun çabaları, Gazze'deki durum hakkında uluslararası farkındalığın artmasına önemli ölçüde katkıda bulundu." ifadelerini kullandı.
Bakan Fidan, öte yandan İİT Arap Birliği Gazze Temas Grubu'nun "uzun süredir devam eden tek taraflı tutumların tersine çevrilmesinde" ve "Filistin Devleti'nin tanınmasının önünün açılmasında" önemli rol oynadığını vurguladı.
Bunun, bölgesel güçlerin kendi bölgelerindeki krizlere nasıl çözüm üretebileceklerinin ve uluslararası sistemi harekete geçirebileceklerinin somut bir örneği olduğunu kaydeden Fidan, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın girişimiyle 23 Eylül'de New York'ta ABD Başkanı Donald Trump ile 8 Müslüman ülkenin liderleri arasında düzenlenen toplantının da buna bir örnek olduğunu dile getirdiğini aktardı.
Fidan, New York'taki bu diyaloğun Şarm El Şeyh'te varılan uzlaşının temelini attığını ve kolektif barış arayışında önemli bir adım teşkil ettiğini söyledi.
"(Gazze'de) Ateşkesin tam olarak uygulanmasını sağlamalıyız"
Bakan Fidan, "Ateşkes anlaşması, İsrail'in devam eden saldırganlığı nedeniyle kırılganlığını korusa da Gazze'deki insani felaketi sona erdirmek için önemli bir fırsat sunuyor. Ateşkesin tam olarak uygulanmasını sağlamalıyız. Ancak ateşkes kesinlikle kendi başına bir amaç değildir. Bölgede adil ve kalıcı bir barış ancak iki devletli çözümün hayata geçirilmesiyle sağlanabilir." diye konuştu.
Bu nedenle Şarm El Şeyh'te oluşan ivmeyi ilerletmek için Gazze'nin Filistinliler tarafından yönetilmesini sağlamaları gerektiğini ifade eden Fidan, sürecin uygulanmasının, ilgili tüm tarafların ve imzacıların aktif katılımıyla kararlı bir şekilde yürütüldüğünü, sürecin meşruiyeti ve sürdürülebilirliğinin uluslararası kurumlar aracılığıyla sağlandığını bildirdi.
"(Rusya-Ukrayna) İstanbul'da dördüncü bir tur görüşmeye ev sahipliği yapmaya hazırız"
Fidan, Türkiye'nin bölgesel ve küresel barış ve istikrara kritik katkılarının bir diğer örneğinin de Rusya-Ukrayna Savaşı'nı çözme çabaları olduğunu belirterek, her iki tarafla da yapıcı diyaloğu sürdüren bir ülke olarak Türkiye'nin İstanbul süreci aracılığıyla tarafların müzakere masasına dönüşlerini başarıyla kolaylaştırdığını, bunun üç tur görüşme, esir değişimleri ve taraflar arasında doğrudan diyaloğun yeniden kurulması da dahil olmak üzere somut sonuçlar ürettiğini söyledi.
Bakan Fidan, "Ukrayna'da barışçıl bir çözüme giden yolda diplomasinin geçerli bir yol olduğuna inanıyoruz. Bu anlayışla, İstanbul'da dördüncü bir tur görüşmeye ve olası bir liderler zirvesine ev sahipliği yapmaya hazır olduğumuzu bir kez daha teyit ediyoruz." ifadelerini kullandı.
Türkiye'nin çok taraflılık ve bölgesel sahiplenme temelindeki eylemlerinin, ortak geleceğin parametrelerini şekillendirmeye devam edeceğini vurgulayan Fidan, bunların yalnızca yol gösterici ilkeler olmadığını, aynı zamanda gelişen uluslararası ortamda istikrar, adalet ve refahı sağlamak için pratik araçlar olduğunu dile getirdi.
Fidan, küresel zorluklar karşısında, bölgesel ve uluslararası işbirliğini güçlendirmek ve gerçek bir ortaklık kurmanın tek uygulanabilir yol olmaya devam ettiğini belirterek, şunları kaydetti:
"Bu bağlamda Türkiye, dış politikasının temel taşı olarak diyaloğu ve diplomasiyi savunmaya devam edecektir. Daha adil, daha dengeli ve daha temsili bir uluslararası düzen vizyonumuzu paylaşan tüm ortaklarımızla çalışmaya devam edeceğiz. Kararlılık ve sorumlulukla, bölgemizde ve ötesinde barışı, istikrarı ve işbirliğini teşvik etme çabalarının ön saflarında yer almaya devam edeceğiz."
Muhabir: Muhammet Tarhan,Sercan İrkin,Büşranur Keskinkılıç
