ANKARA (AA) - AA muhabiri, 25 Nisan Dünya Sıtma Günü için Dünya Sağlık Örgütünün (DSÖ) güncel verilerini derledi.
Dişi anofel cinsi sivrisineklerin sokmasıyla aktarılan bir parazitin neden olduğu sıtma, DSÖ tarafından "tedavi edilebilir ve önlenebilir bir hastalık" olarak tanımlanıyor.
"Malarya" olarak da adlandırılan hastalığın belirtileri arasında ateş, titreme, baş ağrısı, yorgunluk, gözler ve deride sararma, nöbetler ve nefes darlığı yer alabiliyor.
DSÖ'nün geçen yıl aralıkta yayımladığı "2024 Dünya Sıtma Raporu"na göre, 2023'te dünyada 263 milyon sıtma vakası tespit edildi ve hastalık nedeniyle 597 bin kişi hayatını kaybetti.
Hastalığa karşı en savunmasız grup olan 5 yaş altı çocuklar, dünya çapındaki sıtma ölümlerinin yüzde 76'sını oluşturdu.
Tüm vakaların yaklaşık yüzde 94'ü Afrika'daKüresel ölçekte tüm vakaların yaklaşık yüzde 94'ünü ve ölümlerin yüzde 95'ini oluşturan Afrika'da 2023'te 246 milyon kişiye sıtma teşhisi konuldu.
Dünyadaki vakaların yüzde 50'den fazlası salgının en şiddetli yaşandığı Nijerya, Kongo Demokratik Cumhuriyeti (KDC), Uganda, Etiyopya ve Mozambik'te kaydedildi.
Afrika'da orta ila yüksek bulaşma riski taşıyan 33 ülkede 2023 yılı içerisinde tahminen 12,4 milyon hamile, sıtmaya yakalandı. Sıtma nedeniyle düşük doğum ağırlığına sahip bebek doğumlarının yaklaşık 551 bini, gebelere özel müdahalelerle önlendi.
Arjantin, Belize, El Salvador ve Paraguay "sıtmadan arındırılmış" kategorisindeAmerika kıtalarında toplam vakaların yaklaşık yüzde 77'si Brezilya, Kolombiya, Venezuela ve Bolivya'da görülürken Arjantin, Belize, El Salvador ve Paraguay çok az vaka görülmesi sebebiyle "sıtmadan arındırılmış" kategorisine dahil edildi.
Doğu Akdeniz bölgesindeki vakaların yüzde 35,2'si Afganistan ve Pakistan'da ortaya çıkarken Sudan'daki güvenlik problemleri, Yemen'deki veri akışındaki sıkıntılar ve Somali'deki verilerin niteliğiyle ilgili problemler yüzünden bu ülkelerle ilgili güvenilir verilere erişilemiyor.
Öte yandan 2023'te Cibuti, Pakistan, Sudan ve Yemen hariç, bölgede bulunan diğer ülkelerde sıtmadan dolayı ölüm bildirilmedi.
Avrupa'da ise 2015'ten bu yana kimseye sıtma teşhisi konulmadı.
Dünya genelindeki sıtma vakalarının yüzde 1,5'i Güneydoğu Asya'da kaydedilirken bölgedeki teşhislerin yarısı Hindistan'da yapıldı.
Önlem ve tedaviDSÖ, sıtma bulaşma riski yüksek bölgelerde parazit taşıyıcı sivrisineklerden korunmak amacıyla ilaçlı cibinliklerin kullanılmasını, sıtma şüphesi durumunda sağlık kuruluşlarına başvurulmasını ve tedavi sürecinde sıtma aşılarının kullanılmasını tavsiye ediyor.
Sıtma salgını görülen ülkelerde 2019'dan beri DSÖ'nün öncülüğünde Küresel Aşı ve Bağışıklama İttifakı (GAVİ), AIDS, Tüberküloz ve Sıtma ile Mücadele Küresel Fonu (Küresel Fon) ve Unitaid'in sağladığı finansmanla aşı uygulamaları yapılıyor.
Ekim 2023'te DSÖ, ilk sıtma aşısı olan RTS,S/AS01'in (RTS,S) devam eden uygulamasını tamamlamak için ikinci bir aşı olan R21/Matrix-M'yi (R21) önerdi ve riskli bölgelerde yaşayan çocuklar arasında sıtmayı önlemek için yeterli aşı tedarikini sağladı.
Salgından etkilenen ülkelerle yürütülen söz konusu girişimler sayesinde 2000-2023 döneminde 2,2 milyar sıtma vakasının önlendiği tahmin ediliyor.
DSÖ'nün 2016-2030 dönemi için hazırladığı "Sıtma için Küresel Teknik Strateji"de belirlediği hedeflere ulaşmak için 2025 yılında sıtma araştırmalarına 9,3 milyar dolar yatırım yapılması gerektiği belirlendi.
Sıtma testleri, sıtma parazitinin ürettiği bazı proteinleri tespit ediyor ama bu proteinleri üretmeyen mutasyonlu parazitler testlerde fark edilemiyor. Bu tür parazitler 2023'te ilk kez Burkina Faso, Çad, Togo ve Endonezya gibi 41 ülkede görüldü.
Türkiye'de, Sağlık Bakanlığının çalışmalarıyla yerli sıtma enfeksiyonu bitirildi ve 2010'dan bu yana sadece yurt dışı kaynaklı vakalar tespit ediliyor.
DSÖ'nün verilerine göre, 2022'de dünyada 249 milyon sıtma vakası tespit edilmiş ve hastalık nedeniyle 608 bin kişi hayatını kaybetmişti.
Muhabir: Yasin Yorgancı
