Elektrik dağıtım sektöründe tüketici sayısı 50,7 milyona ulaştı

ANKARA (AA) - Elder, ülke genelinde yapılan toplam yatırım tutarı, elektrik tüketim ve üretim rakamları olmak üzere trafo, hat uzunlukları, abone sayısı gibi pek çok veriyi içeren, 2024 yılını kapsayan "Elektrik Dağıtım Sektör Raporu"nu yayınladı.

Buna göre, Türkiye genelinde 2024'te elektrik dağıtım şirketleri onaylı birim bedellerine göre toplam 52 milyar 465 milyon liralık yatırım gerçekleşti. Bu yatırımların 40 milyar 972 milyon lirası şebeke yatırımları, 3 milyar lirası şebeke işletim sistemleri yatırımları, 7,6 milyar lirası yasal zorunluluk yatırımları, 822 milyon lirası diğer yatırım harcamaları ve 37,9 milyon lirası AR-GE projelerinin yaygınlaştırılması amacıyla kullanıldı.

Bölgesel bazda en yüksek yatırımı 5 milyar 77 milyon lira ile Meram EDAŞ gerçekleştirirken, onu 4,5 milyar lira ile Dicle EDAŞ ve 4,2 milyar lira ile Toroslar EDAŞ izledi.

Rapora göre, 2024 yılı sonu itibarıyla faturalanan elektrik tüketimi 279,04 teravatsaat ile tarihi seviyeye ulaştı. Bu miktarın 207,3 teravatsaati dağıtım, 71,74 teravatsaati ise iletim kaynaklı oldu. Toplam elektrik tüketimi geçen yıl 2023'e göre yaklaşık yüzde 5,76 oranında arttı.

En yüksek tüketim 36,9 teravatsaat ile Toroslar EDAŞ bölgesinde, en düşük tüketim ise 2,65 teravatsaat ile Vangölü EDAŞ bölgesinde gerçekleşti.

Tüketim miktarının sektörel dağılımında en büyük payı sanayi sektörü aldı. Sanayi sektöründe 113,95 teravatsaat elektrik tüketilerek toplam tüketimin yüzde 40,84'ünü oluşturdu. Tüketim sıralamasında meskenler 75,09 teravatsaatla yüzde 26,91, kamu ve özel hizmet sektörü 71,86 teravatsaatle yüzde 25,75, tarımsal sulama 12,41 teravatsaatle yüzde 4,45 ve aydınlatma 5,73 teravatsaatle yüzde 2,05'lik paya sahip oldu.

Türkiye genelinde elektrik dağıtım sistemini kullanan toplam tüketici sayısı, 2024'te bir önceki yıla göre yüzde 1,94 artarak 50 milyon 692 bin 800 aboneye ulaştı. En yüksek tüketici sayısına 5 milyon 506 bin ile Boğaziçi EDAŞ sahip olurken, ikinci sırada 4 milyon 656 bin ile Başkent EDAŞ, üçüncü sırada ise 4 milyon 425 bin tüketici ile Toroslar EDAŞ yer aldı.

Serbest üretim şirketleri, EÜAŞ, işletme hakkı devri ve yap-işlet-devret santrallerinin üretimini kapsayan toplam lisanslı elektrik üretimi, geçen yıl bir önceki yıla göre yüzde 4,9 artarak 326 bin 843 gigavatsaat olarak gerçekleşti.

Lisanslı elektrik üretiminin kaynaklara göre dağılımına bakıldığında, doğal gaz santrallerinin payındaki gerileme sürdü. 2023'te lisanslı elektrik üretiminin yüzde 21,9'u doğal gaz santralleri tarafından karşılanırken 2024'te bu oran yüzde 19,9'a geriledi.

Bu dönemde ithal kömürün payı yüzde 23,3'ten yüzde 23,1'e, yerli kömürün payı yüzde 15,1'den yüzde 14,5'e, jeotermalin payı da yüzde 3,6'dan yüzde 3,4'e indi. Hidroelektriğin payı yüzde 20,5'ten yüzde 22,9'a çıkarken rüzgarın payı da yüzde 10,9'dan yüzde 11,2'ye yükseldi.

Lisans alma ve şirket kurma yükümlülüğünden muaf kişilerin ihtiyaç fazlası olarak sisteme verdikleri üretimi kapsayan lisanssız elektrik üretimi ise 2024'te bir önceki yıla göre yüzde 37,7 artarak 20 bin 370 gigavatsaat oldu. Lisansız elektrik üretiminde güneş enerjisinin payı yüzde 97,6'dan yüzde 98,5'e çıktı.

2024 itibarıyla Türkiye genelinde toplam elektrik dağıtım hattı uzunluğu 1 milyon 491 bin kilometre olarak kaydedildi.

Bunun 1 milyon 127 bin kilometresi havai, 364 bin kilometresi ise yer altı hattından oluştu. En yüksek hat uzunluğuna sahip şirket yaklaşık 158 bin kilometreyle Toroslar EDAŞ olurken, onu yaklaşık 142 bin kilometre ile Başkent EDAŞ ve 131 bin kilometre ile Meram EDAŞ izledi.

Elektrik dağıtım şebekesindeki toplam trafo sayısı, 2024 sonunda 557 bin 438'e ulaştı. Trafo sayısı bakımından 73 bin 971 ile Dicle EDAŞ, 69 bin 953 ile Meram EDAŞ ve 52 bin 573 ile Toroslar EDAŞ bölgeleri öne çıktı.

Türkiye genelinde sektörde ortalama teknik ve teknik olmayan kayıp oranı, 2023'e oranla yüzde 18,41'lik düşüş ile yüzde 8,99 seviyesine geriledi.

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) desteğiyle 2014'ten bu yana geliştirilen AR-GE proje sayısı 472'ye ulaştı. Bu projeler içinde en büyük payı yüzde 19,5 ile malzeme teknolojisi alanı aldı. Onu, yüzde 17,2 pay ile şebeke işletimine yönelik projeler ve yüzde 9,5 ile şebeke işletimine yönelik teknoloji geliştirilmesi ve hizmet kalitesinin artırılmasına yönelik projeler takip etti.

Açıklamada görüşlerine yer verilen Elder Genel Sekreteri Fakir Hüseyin Erdoğan, enerji dönüşümünü "elektrik çağı" olarak tanımladıklarını belirterek, sanayiden tarıma, binalardan ulaşım sektörüne kadar hayatın her alanında bu dönüşümün her geçen gün daha derin hissedildiğini aktardı.

Erdoğan, elektrifikasyonun hızla yayılması ile yapay zeka, veri merkezleri, elektrikli araçlar ve ısı pompaları kullanımının elektrik talebini artırdığına işaret ederek, "Dağıtık üretim, enerji depolama ve mikro şebekeler tüketicileri aynı zamanda üretici konumuna getiriyor. İklim krizinin etkileri ise daha dirençli ve esnek şebekeleri zorunlu kılıyor. Bu süreçte dağıtım şirketlerinin sistem işletmecisine dönüşmesi gerekiyor." ifadelerini kullandı.

Uluslararası Enerji Ajansı'na (IEA) göre 2030'a kadar küresel şebeke yatırımının 700 milyar dolara ulaşması gerektiğine dikkati çeken Erdoğan, şunları kaydetti:

"Türkiye'de ise yıllık yaklaşık 2 milyar dolar olan şebeke yatırımlarının artırılması gerekiyor. IEA ayrıca, dünya genelinde önemli elektrik pazarlarındaki kısa vadeli esneklik kapasitesinin 2030'a kadar iki katından fazla artmasının zorunlu olduğunu belirtiyor. Bu durum, yeşil ve dijital dönüşüm yatırımlarının ertelenemez olduğunu bir kez daha ortaya koyuyor. Daha fazla yenilenebilir enerji ve kaliteli arz için akıllı, dijital, esnek ve sürdürülebilir şebekelere ihtiyacımız var. Bu yalnızca teknik mesele değil, aynı zamanda ekonomik rekabetçilik ve iklim politikaları açısından stratejik bir zorunluluk. Elektrik çağında güçlü bir gelecek ancak bugünün doğru adımlarıyla inşa edilebilir."

Muhabir: Fuat Kabakcı