DIYARBAKIR (AA) - Diyarbakır'da 1923 yılında kurulan ve 3 kuşaktır aynı aile tarafından işletilen Asrın Helvacısı, 1907'den bu yana 5 kuşaktır kadayıf üretimini sürdüren Hacı Levent Kadayıfçısı ile Mardin'de 1910 yılından beri 4 kuşaktır aynı kaliteyi müşterilerine sunan Artukbey Kahvesi, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunun 102. yılında da faaliyetine devam ediyor.
Diyarbakır'ın merkez Sur ilçesinde Cumhuriyet'in ilan edildiği 1923 yılında Hasan Helvacı tarafından helva üretimine başlandı.
Helvacı tarafından "Asrın Helvacısı" adı verilen Cumhuriyet ile yaşıt işletme, 102 yıldır 3 kuşak tarafından aynı sokakta, aynı lezzeti üretmeyi sürdürüyor.
Asrın Helvacısının işletmecisi Kadri Vuranel (58) AA muhabirine, dedesi Hasan Helvacı'nın, askerden geldikten sonra Ermeni bir aileden helva yapımını öğrendiğini söyledi.
"Ermeni aile, buradan göç ederken dedeme 'Oğlum gel bu sanatı sana öğretelim, bizden sonra sen sürdürürsün.' demiş ve dedeme helva yapımını öğretmişler." diyen Vuranel, o günden bu yana helva üretimini ailece sürdürdüklerini belirtti.
Vuranel, "Dedem üretime başlamış, dayım Sezai Helvacı, sonra oğlu ve ondan sonra da biz 3 kuşaktır devam ediyoruz. Bu bizim dede mesleğimiz. Dedemizden öğrendiğimiz, ondan kalan eski usulle yapıyoruz üretimi. Yani katkı maddesi yok. İçeriğinde şeker, tahin, ceviz ve yerli kakao. Elle pişiriyoruz, sevgimizi katıyoruz. Çok şükür bereketi, lezzeti de oluyor. Müşterilerimiz de dededen, babadan beri müşteridir." dedi.
Ürettikleri helvayı ülkenin her yerine ve yurt dışına gönderdiklerini dile getiren Vuranel, "102 yıldır helvamızın kalitesini ve lezzetini devam ettirdik. Bu kadim şehrin kadim müşterileri de dededen babaya, babadan çocuğa geliyor. Bu işi Cumhuriyet tarihi boyunca sürdüreceğiz." diye konuştu.
Vuranel, helvalarına turistlerin de ilgi gösterdiğini belirterek, "Türkiye'nin her bölgesine, her şehrine helva yolluyoruz." ifadesini kullandı.
Müşterilerden Abdurahman Birbir, dedesinin de bu işletmeden alışveriş yaptığını, torunları olarak bunu sürdürdüklerini söyledi.
Birbir, "Çocuklarım da buradan helva alacak. Duvarda 'dededen toruna' yazıyor ya müşteriler de dededen torunadır. Kaliteden ödün vermediler. 1923'te Hasan amcamız nasıl başlamışsa bugün Kadri ustamız da aynı şekilde devam ediyor." diye konuştu.
Kuşaktan kuşağa 118 yıllık lezzet
Kentte 1907 yılından bu yana kadayıf üreten Hacı Levent Kadayıfçısı da dededen babaya, babadan oğula 5 kuşaktır bu lezzeti müşterilerine sunuyor.
Firmanın yönetim kurulu başkanı Murat Altunhan, dedesi Hasan Leng'in kadayıf yapımını Ermeni Akko ustadan öğrendiğini, bu mirasın 5 kuşaktır aynı ustalık, aynı damak tadı ve değişmeyen kaliteyle yaşatıldığını ifade etti.
Çeşitliliği sürekli geliştirdiklerini ancak hiçbir zaman kadayıfın dokusunu ve lezzetini bozmadıklarını belirten Altunhan, "İkinci kuşaktan dedemiz Hasan Leng, bu mesleği Akko ustadan öğrendi. Ondan sonra oğlu Hacı Levent bu mesleği babasından öğrenerek 1950 yılında ilk Hacı Levent dükkanını Dört Ayaklı Minare'nin karşısında olan Şeyh Mutahhar Camisi'nin önünde açtı. 1970'lere kadar kömür üstünde alttan ısıtmalı fırında tatlı yapıyorduk. Ondan sonra yeni gözlü ocaklar çıktı. O ocaklarda tatlıları pişirmeye başladık. O gelenekseli hiçbir zaman bozmadık. Yine alttan ısıtmalı, tepsi çevirme sistemiyle ürünleri pişirmeye çalıştık." diye konuştu.
Altunhan, küçük, butik bir dükkanda yapılan kadayıf satışının artık fabrikaya ve 10 şubeye uzanan bir serüvene dönüştüğünü, kentin asırlık lezzetini Türkiye'nin dört bir yanına taşıdıklarını ifade etti.
Kentte 8 yıl önce tescile kavuşan kadayıfın üretimini 4 bin metrekare kapalı alanda oluşturulan üretim merkezinde sürdürdüklerini söyleyen Altunhan, ürünlerini çeşitli illere gönderdiklerini belirtti.
Kahve tiryakilerine 4 kuşaktır sunulan lezzet
Uluslararası ticaret yolunun üzerinde bulunan Mardin'de yaşayan Ali Yertüm, 17 deveden oluşan kervanıyla Yemen'den getirdiği kahvenin ticaretine başladı.
Yertüm, 1910 yılından itibaren ticaretini yaptığı kahvenin üretimine yöneldi.
Deve kervanı sahibi dedenin 4. kuşak torunları da Mardin'den bir Anadolu markası oluşturmak için bu üretimi geliştirdi.
Bugün yurt içinde 75 kentte ve ABD, Almanya, Azerbaycan, Türkmenistan ve Birleşik Arap Emirliklerinde şubeleri bulunan şirket, çok sayıda kişiyi istihdam etti.
Artukbey Yönetim Kurulu Üyesi Mehmet Yertüm, büyük dedelerinin zamanın en büyük deve kervanına sahip tüccar olduğunu belirterek, Cumhuriyet'in kuruluşundan önce başlattıkları ticari faaliyeti bir Türkiye markası olarak dünyanın her yerine taşımayı amaçladıklarını söyledi.
Yertüm, kahvenin yanı sıra kuruyemişin de olduğu yaklaşık 560 ürün çeşidiyle bu geleneği sürdürmeyi hedeflediklerini dile getirerek, ürünlerine ilginin ve talebin yüksek olduğunu ifade etti.
Şube sayılarının 170 olduğunu, yurt içinde 35 yeni şube açacaklarını belirten Yertüm, yurt içi ve dışında yaklaşık 30 bin kişiyi istihdam ettiklerini söyledi. Yertüm, şube sayısının 2026 yılının ilk çeyreğinde 200'ün üzerine çıkacağını dile getirerek şunları kaydetti:
"Temkinli, emin adımlarla, daha iyi hizmet vererek, kaliteden ödün vermeden mücadelemizi sürdürüyoruz, Cumhuriyet'imiz gibi. Cumhuriyet'imiz gibi emin adımlarla yürüyoruz. Bir Cumhuriyet markasıyız."
Eskiden köy odalarında sürekli kahve pişirilip ikram edildiğini söyleyen Yertüm, kahvenin kendileri için hem ticari hem kültürel olarak ecdattan kalma bir miras olduğunu ifade etti.
Yertüm, "Kahve, sadece bir içecek değil, aynı zamanda dertlerin, keyiflerin paylaşıldığı, düğünlerde, matemlerde hayatımızın her alanında bizimle yaşayan bir dost. Bu dostumuz dedemizden kaldı, biz de gelecek kuşaklara ilerlemesi için üretimi sürdürüyoruz." dedi.
Muhabir: Aydın Arik,Halil İbrahim Sincar
