LONDRA (AA) - Uluslararası Enerji Ajansının (IEA) enerji sektöründeki eğilimlerin bir değerlendirmesi olarak ilk kez yayımladığı "Küresel Enerji Değerlendirmesi" raporu, güncel verilere dayanarak 2024'teki küresel enerji talebi, arzı, yeni enerji teknolojilerinin artışı ve enerji sektörü kaynakları karbon emisyonlarını içeriyor.
Rapora göre, küresel enerji talebi 2024'te yıllık bazda yüzde 2,2 yükseldi. Bu oran, küresel ekonomide geçen yıl görülen yüzde 3,2 büyümenin altında kalmasına rağmen, dünyada enerji talebinde 2013-2023 döneminde kaydedilen ortalama yıllık yüzde 1,3 artışın oldukça üzerinde gerçekleşti.
Çin'de yavaşlayan talebe rağmen, Çin'in de aralarında bulunduğu gelişmekte olan ülkeler, geçen yıl enerji talep artışının yüzde 80'ini oluşturdu. Gelişmiş ekonomilerin enerji talebi ise son yıllardaki düşüşün ardından büyüme eğilimine geri döndü ve neredeyse yüzde 1 arttı.
Küresel enerji talebindeki artışa elektrik sektörü liderlik etti. Dünyadaki elektrik tüketimi 2024'te yıllık bazda yüzde 4,3 büyüdü. Bu oran, 2013-2023 dönemindeki yıllık ortalamanın neredeyse iki katına karşılık geldi.
Geçen yıl dünya genelinde elektrik tüketimindeki keskin artış, sıcaklık rekorlarına bağlı olarak birçok ülkedeki aşırı soğutma ihtiyacı, sanayi tüketiminin yükselişi, ulaşımdaki elektrifikasyon ve veri merkezleri ile yapay zekanın büyümesinden kaynaklandı.
Yenilenebilir ve nükleer enerjinin üretimdeki payı ilk kez yüzde 40'a ulaştıElektrik talebinde görülen hızlı büyümenin önemli bir kısmı düşük emisyonlu kaynakların artan arzıyla karşılandı.
Dünya çapında kurulan yeni yenilenebilir enerji kapasitesi geçen yıl 700 gigavat büyüyerek üst üste 22'nci yılda rekor olarak kayıtlara geçti.
Küresel elektrik üretimindeki artışın yüzde 80'ini yenilenebilir ve nükleer enerji karşılarken, bu kaynaklar ilk kez toplam üretimin yüzde 40'ını oluşturdu.
Artan elektrik tüketiminin bir sonucu olarak, fosil yakıtlar içinde en güçlü talep artışı doğal gaza yönelik oldu. Gaz talebi son 10 yıldaki yıllık ortalama 75 milyar metreküplük artışın üzerine çıkarak geçen yıl 115 milyar metreküp yükseldi.
Küresel petrol talebi ise geçen yıl yüzde 0,8 ile daha yavaş bir oranda artarken, petrolün toplam enerji talebindeki payı ilk kez yüzde 30'un altına geriledi.
Kömür talebindeki büyüme ise yüzde 1 olarak hesaplandı. Çin ve Hindistan, küresel kömür talebindeki yıllık artışın yüzde 90'ından fazlasını oluşturdu.
"Ekonomik büyüme ve emisyonlar arasındaki bağ zayıflıyor"Rapora göre, temiz enerji teknolojilerinin kullanımının hızla artmaya devam etmesi, küresel enerji sektöründen kaynaklanan karbondioksit emisyonlarındaki yıllık artışı sınırladı.
Ancak yine de rekor sıcaklıklar nedeniyle yükselen enerji talebi, karbon emisyonlarının yıllık yüzde 0,8 artışla 37,8 milyar tona çıkmasına yol açtı. Öte yandan, yenilenebilir kaynaklar, nükleer enerji, elektrikli araçlar ve ısı pompalarının kullanımı, 2019'dan beri yıllık 2,6 milyar ton karbondioksit emisyonunu engelledi. Bu miktar, küresel emisyonların yüzde 7'sine denk geliyor.
Gelişmiş ekonomilerde karbon emisyonları 2024'te yıllık bazda yüzde 1,1 azalarak 10,9 milyar tona geriledi. Bu miktar, söz konusu ülkelerde son 50 yıldır görülen en düşük seviye olarak kayıtlara geçti.
Karbon emisyonlarında geçen yılki artışın çoğu, Çin dışındaki gelişmekte olan ülkelerden kaynaklandı. Çin'deki karbon emisyonu artışı 2024'te yavaşlamış olsa da ülkenin kişi başı karbon emisyonları gelişmiş ekonomilerin yüzde 16 üzerinde ve küresel ortalamanın da neredeyse iki katı seviyesinde bulunuyor.
IEA Başkanı Fatih Birol, rapora ilişkin değerlendirmesinde, hali hazırda dünyada birçok belirsizlik olduğuna işaret ederek, "Ancak kesin olan şu ki, elektrik kullanımı öyle bir hızda artıyor ki bu artış gelişmiş ülkelerin enerji talebindeki düşüşü bile tersine çevirmeye yetti. Sonuç olarak, 2024'te tüm ana yakıtlar ve enerji teknolojilerine talep arttı, yenilenebilir enerji bu büyümede en yüksek payı alırken onu doğal gaz takip etti. Güneş, rüzgar, nükleer enerji ve elektrikli araçlardaki güçlü artış, ekonomik büyüme ve emisyonlar arasındaki bağı giderek zayıflatıyor." ifadelerini kullandı.
Muhabir: Nuran Erkul Kaya
