Irak genel seçimlerinde neler oldu?

BAĞDAT (AA) - Irak Bağımsız Yüksek Seçim Komiserliği (IBYSK), genel seçimlere katılım oranını yüzde 56 olarak açıkladı. Seçimlerde 329 sandalyeli Irak Meclisine girebilmek için 7 bin 744 aday yarıştı.

IBYSK verilerine göre, Irak'ın mevcut Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani'nin İmar ve Kalkınma Koalisyonu 1 milyon 317 binden fazla oyla seçimde birinci parti oldu. En çok oyu alan ikinci parti unvanını ise Mesud Barzani liderliğindeki Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) 1 milyon 99 bin 826 oyla elde etti.

Aldıkları oya göre, bu iki partiyi eski Meclis Başkanı Muhammed Halbusi'nin Takaddüm Partisi 900 binden fazla oyla ve eski Başbakanlardan Nuri el-Maliki'nin Kanun Devleti Koalisyonu 700 binden fazla oyla takip etti.

Irak genelinde İmar ve Kalkınma Koalisyonu ile Kürdistan Demokrat Partisi bir milyon oyu aşabilen iki siyasi güç oldu. Diğer siyasi güçler bir milyon oyun altında kaldı.

Seçime katılım oranları bölgelere göre değişiklik gösterdiği için alınan oylar elde edilen sandalyelerle doğru orantılı değil.

Kesin olmayan sonuçlara göre, İmar ve Kalkınma Koalisyonu 45, Kanun Devleti Koalisyonu 30, KDP 27, Takaddüm Partisi 27, Sadikun Listesi 26, Bedir Hareketi 19, Ulusal Devlet Güçleri Koalisyonu 18, Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) 18, Azim Koalisyonu 16, Siyade İttifakı 9, Hizmet Listesi 8, Irak Hizbullahı'nın desteklediği Hukuk Koalisyonu 6, Helwest Hareketi 5, Kürdistan İslami Birlik Partisi 4, Irak Türkmen Cephesi (ITC) 4, Yeni Nesil Hareketi 3 sandalye kazanmış görünüyor.

Seçim sistemine göre seçmenler sandık başında aynı pusulada iki oy kullanabiliyor. Oyların biri parti ya da listeye verilirken diğeri doğrudan aday tercihi oluyor.

Seçmenler sadece adaya ve ya sadece partiye de oy verebilme imkanına sahip. Seçmen tercihlerinde yeterli oya ulaşan adaylar doğrudan milletvekili olabiliyor. Seçilen vekiller partinin kazandığı vekil sayıdan az olursa partiler, seçilmek için yeterli oya ulaşamayan adaylarına oy desteğinde bulunabiliyor ve seçilmelerini sağlayabiliyor. Bu durumdaki adaylardan hangisinin meclise gireceğine parti ya da listeleri karar veriyor.

Arap nüfusun yoğun olduğu Musul seçim bölgesinde ise Barzani liderliğindeki KDP en çok oyu alarak sürpriz bir çıkış yaptı. Halbusi'nin Takaddüm Partisi ikinci olurken Sudani'nin İmar ve Kalkınma Koalisyonu üçüncü sırada yer aldı.

Türkmenler ise Kerkük'ten Irak Türkmen Cephesi (ITC) listesinden biri erkek, biri kadın olmak üzere 2 vekil çıkarabildi. Musul'dan da yine Türkmenlerin başka ittifaktaki kadın adayı kazandı. Türkmenler Irak siyasi tarihinde bir ilke imza atarak Bağdat'tan da bir vekil (kadın) çıkarmayı başardı.

Yayımlanan seçim verilerine göre, ülkede en çok katılım Duhok seçim bölgesinde gerçekleşirken ez az katılım ise Bağdat'taki Rusafa seçim bölgesinde oldu.

Yüzde 77.47 ile seçime en çok katılımın olduğu Duhok'u yüzde 71.65 ile Erbil, yüzde 66.98 ile Salahaddin seçim bölgeleri takip etti.

En az katılım olduğu Bağdat-Rusafa'da seçime katılım oranı ise yüzde 41.55 olarak açıklandı. Meysan’da ise katılım yüzde 42.15 oldu.

Açıklanan sonuçlara göre, KYB listesinden Kerkük'te aday olan mevcut Vali Rebıvar Taha, 96 binden fazla oy alarak ülkede en çok olan aday olmayı başardı.

İmar ve Kalkınma listesi lideri Muhammed Şiya Sudani 92 binden fazla oyla ikinci sıradayken, Takaddüm Partisi lideri Muhammed Halbusi de 72 bine yakın oyla üçüncü, eski Başbakanlardan Nuri Maliki 68 binden fazla oyla dördüncü, Kürdistan İslami Birlik Partisi adayı Cemal Koçer de 58 binden fazla oyla beşinci sırada yer aldı.

Seçimin en ilginç sonuçlarından biri de bir oyda kalan adaylar oldu. Ülkenin farklı yerlerinden seçime katılan adaylardan 49'u sadece birer oy alabildi.

Dini azınlıklar kotasından meclise girmeyi başaranlar ise, Hristiyan adaylardan Sami Uşana, Esir İbrahim, Kildo Remzi, İmad Yuhanna, Heba Cercis, Ezidi aday Halid Seydo, Feyli aday Haydar Ali, Şabek aday Waad Kado, Sabii Mandei aday Bessam Zuheyri olarak açıklandı.

Seçim sonuçlarına göre en yüksek oyu alan Sudani'nin doğal olarak hükümeti kurmak için çabalayacağı ifade ediliyor. Sudani, sonuçların açıklanmasının ardından yaptığı açıklamada, tüm taraflarla görüşme ve müzakerelere açık olduğunu duyurdu.

Sudani'nin diğer Şii partileri ve Sünni gruplarla Kürt partileri de yanına alarak hükümeti kurma şansı söz konusu. Ancak İran destekli Şii grupların yeni dönemde Sudani'nin Başbakan olmasını istemediği biliniyor. Bu grupların, Sünni ve Kürt partileri yanına alarak hükümeti kurmaya çalışacağı ve Sudani'yi muhalefete zorlayacağı da konuşuluyor.

Cumhurbaşkanı, genel seçim sonuçlarının onaylanmasından itibaren 15 gün içinde Meclisi toplantıya çağırır. Toplantı, en yaşlı üyenin başkanlığında yapılır ve Meclis Başkanı ile iki yardımcısı seçilir. Bu süre uzatılamaz. Yani parlamento, nihai seçim sonuçlarının açıklanmasından itibaren 15 gün içinde ilk oturumunu yapmak zorundadır.

Meclis başkanlık heyeti seçildikten sonra Cumhurbaşkanlığı adaylığı süreci başlar. Cumhurbaşkanı, ilk oturum tarihinden itibaren en geç 30 gün içinde seçilmeli. Cumhurbaşkanı, seçildiği tarihten itibaren 15 gün içinde parlamentoda en çok vekil sayısına sahip grubunun adayını hükümeti kurmakla görevlendirir.

Görevlendirilen başbakan adayı, atandığı tarihten itibaren en fazla 30 gün içinde kabine üyelerini belirleyip Meclise sunacak. Eğer başbakan adayı bu süre içinde hükümeti kuramazsa, Cumhurbaşkanı başka bir adayı görevlendirir.

Muhabir: Haydar Karaalp,Haydar Şahin