Irak Ulaştırma Bakanı Sadavi, Kalkınma Yolu Projesi'ni AA'ya değerlendirdi: Bu proje devlet projesidir

BAĞDAT (AA) - Irak'ın güneyindeki Basra'da tamamlandığında bölgenin en büyük limanlarından biri olması beklenen Büyük Fav Limanı'nın başlangıç noktası olduğu Kalkınma Yolu Projesi, hem bölge ülkeleri hem de küresel aktörler tarafından yakından takip ediliyor.

Türkiye, Basra'dan başlayarak 1200 kilometrelik otoban ve demir yolu hattı vasıtasıyla Akdeniz ve İstanbul üzerinden Avrupa'ya ulaşması beklenen proje açısından merkezi konumda.

Bu yılın sonunda Büyük Fav Limanı'nın bir kısmının faaliyete girmesi ve sevkiyatların yapılmaya başlaması beklenen Kalkınma Yolu Projesi'nin fizibilite çalışması tamamlandı. Proje, Türkiye sınırına uzanacak 1200 kilometrelik otoban ve demir yolu hattının yanı sıra projenin geçtiği güzergahlarda inşa edilecek sanayi şehirlerini ihtiva edecek ve petrol taşımacılığında da kullanılacak.

Irak ekonomisinin neredeyse tamamı petrole dayandığından proje, ülke açısından çıkış olarak görülüyor.

Irak Ulaştırma Bakanı Sadavi, Asya ile Avrupa'yı Türkiye üzerinden bağlayacak projeyi bütün yönleriyle AA muhabirine değerlendirdi.

Kalkınma Yolu'nun petrolün alternatifi olacağını belirten Sadavi, "Petrole bakarsak, hain ve gaddar bir dosttur. Fiyatı bir yükseliyor bir aşağıya düşüyor bütün projeler duruyor." ifadelerini kullandı.

Sadavi, Kovid-19 salgınında bütün sektörler zarar ederken ulaşım sektörünün kar ettiğini hatırlatarak, Kalkınma Yolu'nun ekonominin sürdürülebilirliği açısından "sadık bir dost" olacağını ve bu nedenle projeye ulusal açıdan çok önem atfettiklerini kaydetti.

Demir yolu ve otoyol bu yılın sonunda ihaleye çıkıyor

Basra'daki Büyük Fav Limanı'ndan başlayarak Bağdat, Musul, Duhok'tan geçerek Fişhabur üzerinden Türkiye'ye giriş yapacak yol projesinin fizibilite çalışmalarının bittiğini ve onaylandığını aktaran Sadavi, güzergah ve ilk tasarımların da tamamlandığını dile getirdi.

Sadavi, 1200 kilometre uzunluğundaki demir yolu ve kara yolu projesinin toprak analizinin de 1000 kilometresinin yapıldığını vurgulayarak, "Demir yolunun tasarımının yüzde 63'ü tamamlandı. Hem demir yolu hem otoyol için bu yılın sonunda ihaleye çıkacağız." diye konuştu.

Büyük Fav Limanı'nın açılışını da bu yılın sonunda yapacaklarının altını çizen Sadavi, "Şu anda eski demir yolunu kullanılır duruma getirmeye çalışıyoruz. Süreci hızlandırmak için eski demir yolunu yenisi bitene kadar kullanacağız." şeklinde konuştu.

Sadavi, Büyük Fav Limanı'ndan Fişhabur'a kadar uzanacak eski demir yolundaki eksik bölümlerin yıl sonuna kadar tamamlanacağını aktardı.

Kalkınma Yolu Projesi'nin 17 milyar dolara mal olması bekleniyor.

Sadavi, finansman ve kamulaştırma konusunda ihtisası bulunan Amerikan şirketi Oliver Wyman ile sözleşme yaptıklarını, şirketin hazırladığı raporun ardından finansman süreçlerine girileceğini söyledi.

Projeye hem bölge ülkelerinin hem de Çin gibi küresel aktörlerin ne derece dahil olacağı merak konusu.

Nisan 2024'te Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani himayesinde Irak, Türkiye, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) arasında, Kalkınma Yolu Projesi'nde işbirliğine ilişkin 4'lü mutabakat zaptı imzalanmıştı.

Mutabakata taraf ülkelerin projenin finansmanına katkılarını değerlendiren Sadavi, "Dörtlü mutabakatın gelecek toplantısı bunu belirleyecek. Muhtemelen önümüzdeki ay toplantı yapılacak ve toplantıda her ülkenin projeye dahli ve ne kadar katkı sunacağı belli olacak." dedi.

Çin'in projeye dahli konusunda şu ana kadar herhangi bir gelişmenin olmadığını ancak finansman sürecinde Çin'in de kapısını çalacaklarını dile getiren Sadavi, "Finansmanı ilk önce konuşacağız, ondan sonra Çin'e gideceğiz." ifadelerini kullandı.

Sadavi, Kalkınma Yolu Projesi'nin Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'ni (IKBY) baypas edeceği yönünde tartışmalara da yanıt verdi.

Proje kapsamında Ovaköy'de yeni sınır kapısı inşa edilecek. Ancak IKBY'nin projenin Türkiye'ye bağlanacağı bölge konusunda itirazları olmuştu.

Sadavi, projenin bağlantı noktasının Ovaköy olmasının siyasi motivasyon taşımadığını ve projeyi tasarlayan şirketin teknik önerisi olduğunu IKBY'li yetkililere ilettiklerini kaydetti.

Projenin IKBY'yi dışlamadığının altını çizen Sadavi, "Kalkınma Yolu, Musul, Rabia, Duhok ve Fişhabur’dan (Türkiye'ye) giriş yapacak." diye konuştu.

IKBY sınırındaki Habur üzerinden devam eden Türkiye-Irak ticari faaliyetlerinde önemli gelir elde edilse de iki ülke ticaretinin tek kapı üzerinden sürdürülmesinin yetersiz olduğu düşünülüyor. Bu bağlamda, proje kapsamında inşa edilecek yeni sınır kapısının yönetim modeli de tartışılan konulardan biri.

Yeni sınır kapısının, Kalkınma Yolu Projesi'ne has bir özelliğe sahip olacağını dile getiren Sadavi, "Bu konuda Bağdat ile Ankara arasında bir anlaşma olacak. Anlaşma sonrası buradaki sürecin yapılandırılması netleşecek. Hangi modelin kullanılacağı Bağdat ile Ankara arasında tartışılacak." şeklinde konuştu.

Kalkınma Yolu Projesi'nin önünde ekonomik ve jeopolitik engeller olduğu ve Irak'ta yaşanacak olası hükümet değişikliği ve istikrarsızlıkta rafa kaldırılacağı yönünde tartışmalar zaman zaman uluslararası medyaya yansıyor.

Ancak Iraklı yetkililer projenin tamamlanması konusunda oldukça ümitli.

Sadavi, Başbakan Sudani liderliğinde "Kalkınma Yolu'na has bir yasa tasarısı" hazırladıklarını kaydederek, "Tasarıyı parlamentoya yasalaşması için göndereceğiz. Bu tasarının yasalaşmasından sonra Kalkınma Yolu'na ilişkin süreçler daha da kolaylaşacak." dedi.

Yasayla birlikte bürokratik süreçlerin daha da hızlanacağına işaret eden Sadavi, Kalkınma Yolu'nun idaresinin müstakil bir heyet tarafından yürütüleceğini söyledi.

Sadavi, söz konusu heyetin direkt Başbakanlığa bağlı ve heyetin başındaki kişinin ise bakan statüsünde olacağını vurgulayarak, "Projeye ilişkin bütün salahiyet bu müstakil heyette olacak." ifadelerini kullandı.

Projeye ilişkin bütün kararları kolaylaştırmak için söz konusu heyete istisnai bir yetki verileceğinin altını çizen Sadavi, hem yatırımcılar hem de özel sektörün projeyle ilişkilenmesi ve süreçlerin hızlı yürümesinin sağlanacağını aktardı.

Sadavi, muhtemel bir hükümet değişikliğinde projenin geleceğinin ne olacağına ilişkin, şunları kaydetti:

"Yasa çıkarmamız ve müstakil bir heyet kurulması, projenin devlet projesi olduğunu ortaya koymaktadır. Bunu (yasayı) parlamentoda onaylattıktan sonra gelecekteki hükümetler bunu uygulamak zorundadır. Yasa çıkarmamızın sebebi bu projenin devamlılığını sürdürmektir. Bu hükümet giderse de kalırsa da bu proje devam edecektir. Bu yüzden projeye özel bir yasa çıkarılması, bu projenin sürdürülebilir kılınmasının kanıtıdır. Bu proje devlet projesidir, hükümet projesi değildir. Hükümetler değişebilir ancak proje devam edecek, durmayacak."

Türkiye, Kalkınma Yolu aracılığıyla Irak'ı dünyaya açacağından projenin kilit aktörü.

Sadavi, projenin iki ülkenin ve halkların geleceği açısından önemli olduğunun altını çizdi.

Projede Türkiye ile Irak'ın birbirinden ayrılamayacağını dile getiren Sadavi, "Projede Türkiye'nin rolü Irak'ınki gibi ana roldür. Irak ile Türkiye arasında ikili bir müzakere yapıldı. Türkiye de proje konusunda Irak gibi imtiyaz sahibi. Bu proje iki ülkenin projesidir, birbirinden ayıramayız." diye konuştu.

İlk aşaması bu yılın sonunda başlaması gereken projenin nihai olarak 2050'de tamamlanması gerekiyor.

Sadavi, proje güzergahında olası güvenlik risklerine de çalıştıklarını kaydetti.

Projeye ulusal anlamda itiraz olmadığını ve bölgedeki bütün ülkelerin de ehemmiyet verdiğine dikkati çeken Sadavi, Başbakanlık bünyesinde kurulan bir komisyonun Büyük Fav Limanından Fişhabur'a kadar uzanan hatta projenin güvenliğinin sağlanması konusunda çalışma yaptığını dile getirdi.

Kalkınma Yolu'nu bölgesel bağlantısallık, ekonomik, jeopolitik ve zamansal açıdan farklı kılan unsurlara da değinen Sadavi, "Bu proje ekonomik entegrasyon projesidir. Proje, taraf ülkelerin ekonomileri açısından tamamlayıcıdır. Hem zaman hem maliyeti azaltacak. Proje, Doğu ile Batı arasındaki ticareti birbirine bağlayacak." şeklinde konuştu.

Muhabir: Mehmet Alaca