BURSA (AA) - İznik Roma Tiyatrosu arkeolojik kazı ve araştırma çalışmaları, yaklaşık 10 dönümlük alanda Kültür ve Turizm Bakanlığının izniyle İznik Müze Müdürlüğünün başkanlığında, Bursa Büyükşehir Belediyesinin desteğiyle sürüyor.
Alanda 1980'li yıllarda başlayan ve 2016'dan itibaren Dokuz Eylül Üniversitesi ekibiyle kesintisiz devam eden kazı ve restorasyonun büyük çoğunluğunun tamamlanmasıyla Mart 2024'te yeniden ziyarete açılan tiyatroda, ana yapının dışındaki alanlarda çalışmalar devam ediyor.
Arkeologlar, bu yılki arkeolojik kazı çalışmalarında, tiyatronun batı kısmındaki en dış hattında giriş çıkış yolları, mermer döşemeli yollar ve kanalizasyon hattını gün yüzüne çıkardı.
Anadolu'daki nadir örneklerden biri
Kazı başkanı Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aygün Ekin Meriç, AA muhabirine, İznik Roma Tiyatrosu'nun Anadolu'daki nadir örneklerden biri olduğunu söyledi.
Tiyatronun 102 metreye 79 metre boyutlarında inşa edildiğini, hiçbir yamaç desteği olmayan, düz bir alanda tamamen tonozlarla yükseltilmesi bakımından Anadolu'daki tek yapı olduğunu belirten Meriç, 3 katlı tiyatronun 24 metre yüksekliğinin bulunduğunu aktardı.
İmparator Trajan döneminde inşa edilen 10 bin kişi kapasiteli tiyatronun 2. ve 3. yüzyıllarda özgün işlevinde kullanıldığını dile getiren Meriç, şöyle konuştu:
"Özellikle bu dönemde moda olan gladyatör oyunları ve diğer gösteriler sahneleniyor. Özellikle 4. ve 5. yüzyıllarda tiyatroda bir dini kullanım evresi başlıyor. Rigole duvarlarındaki haç, çelenk ve kilise işaretleri ile özellikle Meryem İsa freski, Anadolu'daki kucağında İsa ile Meryem'in tahtında oturduğu (theotokos tipi) Anadolu'daki en erken örnek. Bu, çok önemli. Hristiyanlığın ilk toplantısı 1. Ekümenik Konsil, İznik'te yapılıyor. Hristiyanlık için çok önemli. Bu dönemlerde tiyatroda dini kullanımın başladığını ve 6. yüzyıla kadar devam ettiğini düşünüyoruz."
"Tiyatro, dini kullanım evresini net bir şekilde yaşamış"
Meriç, İznik Konsili'nin toplandığı 325'ten sonra tiyatronun işlevini değiştirdiğini, daha çok dini amaçlarla kullanıldığını, tiyatronun günümüzde Hristiyan din adamları tarafından da çokça ziyaret edildiğini anlattı.
Konsilin toplandığı sırada tiyatronun oturma basamaklarının da sağlam ve ayakta olduğunu aktaran Meriç, "Konsilde, dünyanın her yerinden davet edilen 300 kadar din adamı, bir aya yakın toplantılar yapıyor." ifadesini kullandı.
Meriç, din adamlarının İznik Roma Tiyatrosu'nda toplantı yaptığını düşündüklerini dile getirerek, şöyle devam etti:
"Tiyatroda, sahne binasında keşfettiğimiz bazı delikler var, üstü kapanır şekilde. Bu delikler geçici çatı örtüsü için yapılmış. O dönemde muhtemelen o din adamlarının buraya gelip üstü kapatılmış yerlerde kesinlikle toplantılar yaptığını düşünüyoruz. Tam olarak nerede yapıldığını kesin olarak bilmiyoruz. Bazilika öne çıkıyor ama birkaç toplantının da tiyatroda yapıldığını düşünüyoruz çünkü yapı içinde freskler, Hristiyanlık sembolleri var. Tiyatro, dini kullanım evresini net bir şekilde burada yaşamış."
"Tiyatro, İznik'in tarihi evrelerini gösterdiği için çok önemli"
Bu yıl tiyatronun batı kısmında, en dış alanda kazıları sürdürdüklerini aktaran Meriç, sit alanı içindeki kazıların bitmek üzere olduğunu söyledi. Meriç, şunları kaydetti:
"Tiyatronun en dış hattındaki tiyatroya giriş çıkış yolları, mermer döşemeli yollar, su kanalizasyon hattını da bu sene keşfettik. Tiyatronun sit alanı içindeki kazılmamış alanlarının kazısını yapıyoruz. Taş sergisi olarak kullandığımız alanın altı tamamen mezarlık. Tiyatroya, 11-13. yüzyılda kiliseler inşa ediliyor. Bir tanesi caveanın (seyircilerin oturdukları basamaklı yer) en üstünde, bir tanesi girişte. Bunların çevresinde 1. ve 4. Haçlı Seferleri'nde kullanılmış mezarlar var. Buradaki nekropolün (mezarlık) de kazısını 2026'da yapmayı planlıyoruz."
İleride gerçekleştirmek istedikleri projeye değinen Meriç, "Tiyatronun doğu ve batı girişlerinde sütunlu galeriler var. Bunların da restorasyonunu yapmak istiyoruz. Galeriler, tiyatroda bazı aktivitelerin yapıldığı ve genellikle resepsiyon salonu olarak kullanılan oldukça gösterişli yapılar. Bunları da ziyarete açmayı planlıyoruz." dedi.
Osmanlı döneminde alana çini fırınları inşa edildiğini belirten Meriç, "Tiyatroda 10 seramik fırını var. Buradan çok önemli malzemeler buluyoruz. Tiyatro, İznik'in bütün dönemlerine tanıklık eden tek yapı. Temellerde Helenistik, ana yapıda Roma dönemi malzemesi, daha sonra Bizans dönemi ve Osmanlı dönemi malzemesi buluyoruz. Bu kullanımıyla tiyatro, bir höyük gibi İznik'in tüm tarihi evrelerini gösteren çok katmanlı bir yapı olarak, çok önemli." ifadesini kullandı.
Prof. Dr. Meriç, tiyatronun restorasyon projesi tamamlandıktan sonra ziyarete açıldığı Mart 2024'ten bu yana 90 bin kişi tarafından ziyaret edildiğini sözlerine ekledi.
Muhabir: Büşra Nur Yılmaz
