Kamboçya ile krizin ardından Tayland siyasetinde etkili Şinavatra ailesinin geleceği tehlikede

ANKARA (AA) - 2001'de Thaksin Şinavatra'nın başbakan seçilmesiyle Tayland siyasetinde 20 yıldan uzun süredir adından söz ettiren Şinavatra ailesi, ailenin son siyasi üyesi Paetongtarn Şinavatra'nın eski Kamboçya Başbakanı ve Senato Başkanı Hun Sen ile yaptığı telefon görüşmesinin ardından zor bir dönemden geçiyor.

Kökeni Çinli Hakka ailesine dayanan Şinavatra ailesinin Tayland siyasetinde yükselişi, 2001'de Thaksin Şinavatra'nın başbakan seçilmesiyle başladı.

2001-2006 yıllarında Tayland'ın 23. başbakanı olarak görev yapan iş adamı Thaksin Şinavatra, 2006 yılında "yolsuzluk ve anayasal monarşiye saygısızlık" iddialarıyla düzenlenen askeri darbeyle devrildi.

Darbenin ardından ülkede anayasal değişiklikler yapıldı ve Şinavatra'nın siyasi etkisini sınırlayan önlemler alındı.

Thaksin Şinavatra, yolsuzluk suçlamaları nedeniyle sürgüne gitmek zorunda kaldı ve destekçileri "Kırmızı Gömlekliler" adıyla uzun yıllar eylemler düzenledi.

Ailenin siyasi etkisi, Thaksin'in kız kardeşi Yingluck Şinavatra ile devam etti. Yingluck liderliğindeki halkçı Pheu Thai Partisi, 2011 seçimlerinde büyük bir zafer kazanarak iktidara geldi.

Yingluck Şinavatra'nın başkanlık ettiği hükümet, 2014'de "görevi kötüye kullanmak" gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi tarafından suçlu bulundu ve görevden alındı.

Ardından Thaksin Şinavatra'nın kızı Paetongtarn Şinavatra, babasının destekçileri tarafından kurulan Pheu Thai Partisi'nin başına geçti.

Parlamentoda 2024'de yapılan oylamada 37 yaşındaki Paetongtarn Şinavatra, ülkenin 31. başbakanı seçildi. Paetongtarn Şinavatra, ülkenin en genç başbakanı ve Şinavatra ailesinden bu görevi üstlenen 3. isim oldu.

Öte yandan Şinavatra ailesinin siyasi geleceği, Paetongtarn Şinavatra'nın yaptığı bir telefon görüşmesi ile ciddi bir darbe aldı.

Tayland ile Kamboçya arasındaki 817 kilometrelik sınır hattında 28 Mayıs'ta kısa süreli çatışma çıktı. Her iki tarafın da birbirini suçladığı 28 Mayıs'taki çatışmada bir Kamboçyalı asker öldü.

Taraflar, sorunun barışçıl yolla çözüme kavuşturulması konusunda kısa sürede anlaşmaya vardı. Ancak anlaşma taraflar arasındaki gerginliği azaltmaya yetmedi. Tayland ile Kamboçya arasındaki ilişkiler, iki ayda son 10 yılın en gergin dönemine girdi.

Çatışmanın ardından Paetongtarn Şinavatra'nın eski Kamboçya Başbakanı Hun Sen ile yaptığı telefon görüşmesi basına sızdırıldı.

17 dakikalık telefon görüşmesinde Paetongtarn'ın, Hun Sen'e "amca" şeklinde hitap ettiği ve Taylandlı bir askeri komutanı görevden alacağını söylediği duyuldu.

Tayland ile Kamboçya arasındaki sınır sorununun tırmandığı dönemde Paetongtarn'ın telefon görüşmesindeki üslubu ülkede tartışma konusu oldu.

Koalisyon hükümetinin ikinci büyük ortağı Bhumjaithai Partisi, telefon görüşmesinin "ülkenin ve Tayland ordusunun egemenliğine ve esenliğine zarar verdiğini" bildirerek, koalisyondan çekildi.

Paetongtarn liderliğindeki koalisyon hükümeti, çöküşün eşiğine geldi. Başbakan, istifa çağrıları almaya başladı.

İstifa çağrıları ve baskıların artması üzerine basın toplantısı düzenleyen Paetongtarn, "Kamboçyalı bir liderle yaptığı ve kamuoyunda infiale yol açan" konuşmasından dolayı özür diledi.

Ancak Paetongtarn'ın açıklamaları kamuoyunu sakinleştiremedi. Binlerce kişi, başbakanın istifası talebiyle sokaklara döküldü.

Tayland Anayasa Mahkemesi, senatörlerin mahkemeye sunduğu dilekçe doğrultusunda, 2'ye karşı 7 oyla Paetongtarn Şinavatra'nın görevden uzaklaştırılmasına karar verdi.

Ardından mahkeme, etik kuralları ihlal ettiği gerekçesiyle Paetongtarn'ı başbakanlık görevinden azletti.

Paetongtarn Şinavatra'nın yerine, vekaleten Başbakan Yardımcısı ve Savunma Bakanı Phumtham Wechayachai getirildi.

Ana muhalefetteki Tayland Halk Partisi, iktidardaki Pheu Thai Partisinde Paetongtarn Şinavatra'nın yerine vekil olarak seçilen Phumtham'a destek vermeyeceğini, bunun yerine koalisyon hükümetinin ikinci büyük ortağı Bhumjaithai Partisi lideri Anutin Charnvirakul'u yeni başbakan adayı olarak desteklediklerini açıkladı.

Başbakan Vekili Phumtham, bu kararın ardından parlamentoyu feshedecek kraliyet kararnamesini Tayland Kralı Maha Vajiralongkorn'a sunduğunu duyurdu.

Böylece Tayland siyasetinde 20 yıldan uzun süredir etkin rol oynayan Şinavatra ailesinin, Tayland siyasetindeki kariyeri tehlikeye girdi.

Arizona Eyalet Üniversitesinden Doçent Dr. Sophal Ear ve Kyoto Üniversitesi Güneydoğu Asya Çalışmaları Merkezinden Profesör Pavin Chachavalpongpun, konuya ilişkin AA muhabirine değerlendirmede bulundu.

Hun Sen ile yapılan telefon görüşmesinin sızmasının ardından yaşanan olaylarına değinen Ear, bu olayın Şinavatra ailesinin Tayland siyasetindeki kariyerinin sonu olduğunu söylemenin "erken" olduğunu ifade etti.

Ear, Şinavatra ailesi ile Taylandlı seçmen arasındaki "duygusal bağın" devam ettiğini kaydederek, "Şinavatra ailesi muhtemelen bu duruma da uyum sağlayacak, yeniden toparlanacak ve önümüzdeki yıllarda Tayland siyasetinde tartışmalı da olsa etkili bir rol oynamaya devam edecek." şeklinde konuştu.

Şinavatra ailesinin, siyasi etkisinin sürmesinin en büyük unsuruna değinen Ear, özellikle bu ailenin ülkenin kuzey ve kuzeydoğu bölgelerinde kırsal seçmenler arasında devam eden popülerliğine vurgu yaptı.

Seçmenlerin büyük bölümünün Thaksin Şinavatra dönemindeki politikalar sayesinde günlük yaşamda somut iyileşmeler sağladığını düşündüğünü kaydeden Ear, ailenin etkisinin tamamen ortadan kalkmayacağı ancak parlamentodaki hakimiyetinin daha sınırlı olacağını düşünüyor.

Profesör Pavin Chachavalpongpun ise "Paetongtarn Şinavatra'nın görevden alınması, hem ailenin siyasi kariyerine hem de Şinavatra siyasetinin yenilmez algısına doğrudan darbe vuruyor." dedi.

Pavin, Paetongtarn'ın geçici veya kalıcı şekilde görevden uzaklaştırılmasının, hem kendi siyasi gücünü hem de ailenin politika üretme kapasitesini zayıflattığını ifade etti.

"Aile, seçim başarılarına rağmen yargı ve kurumların müdahalesine karşı hala savunmasız durumda." değerlendirmesinde bulunan Pavin, bu durumun Şinavatra ailesinin uzun vadeli politikalar uygulamasını zorlaştırdığı kanaatini taşıyor.

Pavin, sürekli tekrarlanan krizlerin Şinavatra seçmenini yoracağını, seçim kazanılmasına rağmen iktidarın tekrar tekrar yargı veya askeri müdahalelerle kesintiye uğramasının halk desteğini uzun vadede azaltabileceğini söyledi.

Şinavatra ailesinin hala güçlü bir seçmen desteğine sahip olduğunu kaydeden Pavin, ailenin Tayland siyasetindeki rolünün sona ermediğini ancak giderek daha fazla sınırlandığını belirtti.

Muhabir: Ecem Şahinli Ögüç