SAMSUN (AA) - Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğünün (TAGEM) desteğiyle Ekolojik Üreticiler Yardımlaşma ve Dayanışma Derneğinin (EKOMDER) kurduğu Karasal Orkide Türleri Koleksiyonu Bahçesi'nde Türkiye'de yayılış gösteren 35 karasal orkide türü üzerinde araştırma yapılıyor.
Yumrularından salep unu, salep tozu elde edilen karasal orkideler burada endemik ve üretilebilir olarak iki bölüme ayrılıyor.
2024 yılında başlatılan proje kapsamında 27 tür üzerinde yapılan araştırmada sadece 6 türün üretilebilir olduğu ve 21 türün endemik olduğu tespit edildi.
EKOMDER Başkanı Hakkı Karaman, yaptıkları araştırma sonunda endemik türler ile üretilebilir türlerin ayrımını yaptıklarını söyledi.
TAGEM'in karasal orkide türlerinin araştırmasının yapılması için Türkiye'de kurduğu iki bahçeden birinin Samsun'da bulunduğuna işaret eden Karaman, "Tarım ve Orman Bakanlığımız ile yürüttüğümüz proje kapsamında 81 ilden getirdiğimiz türlerin burada denemelerini yaparak, tüm çeşitlerin üretilebilir olanı ve olmayanını tescilliyoruz. 2027'nin sonuna kadar bu projeye devam edeceğiz. Doğadan topladığımız türleri getirip burada denemelerini yaptıktan sonra Bakanlığa rapor ediyoruz." dedi.
Tarıma uygun olan karasal orkideler tarım yapan kişilere önerilecek
Karaman, çok bilinen türler üzerinden bugüne kadar yol aldıklarını anlatarak, şöyle devam etti:
"Araştırmamızı şu an çok bilinen daha önce çalıştığımız türler üzerinden yapıyoruz. Aralarında farklı türler çıkıyor. Çünkü bu orkidelerin benzerliği çok fazla. Bunu biz çiçek yapısına göre belirliyoruz. Yumrudan veya tohumdan çoğalan türleri ayıkladıktan sonra üretime uygun olanları tarım yapan kişilere önereceğiz, olmayanları da koruma altına alınması için Bakanlığa rapor edeceğiz. Yani aslında salep orkidesinin doğada toplanması tamamen yasak. Çok büyük bir cezası var. Şimdi bu karasal orkideler uluslararası sözleşmelere göre koruma altına alınan endemik türler arasında olduğu için bugüne kadar üzerinde pek çalışma yapılmamış. Şimdi Tarım ve Orman Bakanlığımız, Ondokuz Mayıs Üniversitesi ve dernek olarak biz el attık. Bu ülkemizin olmazsa olmaz bir ürünüdür. Bütün dünyanın ihtiyacı olan bir ürün. Alternatifi olmayan bir ürün."
Tarım ve Orman Bakanlığının izni olmadan doğadan bir tane bile sökülemiyor
Tarımsal alan için ikinci yumru üretebilen karasal orkideleri belirlediklerini aktaran Karaman, şunları kaydetti:
"Şimdi biz deneme yaptığımız türlerin içinde hasat sonrası tekrar ikinci yumruyu oluşturabilen türler üzerinde yoğunlaşıyoruz. Eğer ikinci yumruyu oluşturmuyorsa bu endemik türdür. İkinci veya üçüncü yumru attığını görürsek bunların üretilebilen türler arasında olduğunu kayda alıyoruz, Bakanlığa tescilletiyoruz. Salep orkidesi üretimi Tarım ve Orman Bakanlığının izinle gerçekleşiyor. Bakanlığımızın izni olmadan doğadan bir tane bile sökemiyoruz. Şu ana kadar bizim yoğunlaştığımız 27 tür üzerinden sadece 6 tanesi üretilebilir çıktı. Bunların üretilebilmesi uygun, sürdürülebilir çıktı. Onun dışındakilerin endemik olduğunu Bakanlığımıza bildirdik. Çünkü bunun doğada kendiliğinden ve tohumdan üremesi çok uzun süre alıyor."
Bir tane salep kozasının içinde yaklaşık 30 bine yakın toz halinde tohum olduğunu aktaran Karaman, "Bunun da binde birinin çimlendiğini gördük. Tohumdan gelişmesinin süreci tohum toprağa düştükten sonra kendi çimlenme özelliği olmadığından dolayı toprakta bulunan bunun çimlenmesini sağlayan mikoriza mantarların olgunlaşmasını ve onlarla buluşmasını bekleme süreci var. O da 2-3 yıl gibi bir süre alıyor. O süre tamamlandıktan sonra çimlenince toprak yüzeyine bildiğimiz kalem ucu kadar, toplu iğne ucu kadar bir yumru bırakır. İkinci yıl 1-2 santim derinliğe ikinci yumruyu atar. Üçüncü yıl normalde hem çiçek açmaya başlar hem de yumrusunu geliştirir. Yani 27 türden sadece 6 tanesi üretebilir. Diğerleri tamamen endemik türdür." ifadelerini kullandı.
Muhabir: İlyas Gün
