KOCAELI (AA) - Lise öğrencileri Arda Çetinkaya ve Buket Atalay, atom altı parçacığının görüntülenmesini sağlayan projelerini, ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesinin (NASA) John Hopkins Üniversitesi Uygulamalı Fizik Laboratuvarı'nda düzenlediği sempozyumda anlatacak olmanın heyecanını ve gururunu yaşıyor.
Düzenlenen bir bilim zirvesinde tanışıklıkları başlayan ve parçacık fiziğine olan ilgilerini, birikimlerini birleştirerek artıran İstanbul ile Kocaeli'de eğitim alan öğrenciler Çetinkaya ve Atalay, proton- nötron gibi atom altı parçacıklar olan ve elektronlarla aynı aile sınıfında yer alan "müon" adı verilen atom altı parçacığının algılanmasını sağlayan sintilatör (parıldayan parçacık dedektörleri) projesi hazırladı.
Gönderdikleri proje sunum için uygun görülen ikili, NASA tarafından 8-12 Eylül'de ABD'nin Washington eyaletindeki John Hopkins Üniversitesi Uygulamalı Fizik Laboratuvarı'nda düzenlenecek "2025 Heliophysics Technology Sempozyumu"nda çalışmalarını anlatacak.
Bilimsel danışmanlıklarını yapan Gebze Teknik Üniversitesi Fizik Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Kamil Çınar eşliğinde hazırlıklarını sürdüren Çetinkaya ve Atalay, aynı zamanda üniversite öğrencilerine de sunum yapıyor.
Kocaeli'deki özel bir lisede 2. sınıf öğrencisi Arda Çetinkaya, AA muhabirine, geliştirdikleri projenin benzerlerinden çok daha uygun maliyetle üretilebileceğini anlattı.
Müon dedeksiyonu için sintilatör ürettiklerinden bahseden Çetinkaya, "Müon, evrenin ilk oluşum anlarından çok kısa süre sonra var olmuş parçacıklardan biridir. Biz de evrenin nasıl başladığı sorusuna yanıt arayabilmek için bu parçacığın peşinden koşuyoruz. Normal şartlarda bu parçacığı dedekte etmek genellikle pahalı iştir. Biz, bu parçacığı tespit edebilmek için bir çeşit dedektör geliştirdik. Geliştirdiğimiz dedektör muadillerine göre daha ucuz ve daha verimli." diye konuştu.
Çetinkaya, sempozyumu bir Amerikan Fizik Derneği (APS) üyesinin kendilerine haber verdiğini, geliştirmeye devam ettikleri projeyi etkinliğe gönderdiklerini ve kabul aldıklarını aktararak, Gebze Teknik Üniversitesi Nükleer Manyetik Rezonans Laboratuvarı bünyesinde görevli Fuat Toprak’ın yönlendirmesiyle ulaştıkları Dr. Kamil Çınar ile devamlı fikir alışverişinde bulunarak detaylı bir proje ortaya çıkardıklarını ve laboratuvarını kullandıklarını anlattı.
Projenin gelecekteki önemine değinen Çetinkaya, şöyle devam etti:
"Projemiz daha da geliştirildiğinde tıp alanında kanserli hücrelerinin tespitinde ya da savunma sanayinde konteynerlerin veya yeraltı tesislerinin tespitinde kullanılabilecek teknolojiler doğurabilir. Veya bakıldığında Türkiye'de de yeni kurulan nükleer tesislerimiz var, bu tesislerimizin güvenliğini sağlayabilmek adına kullanılabilir. Bunların yanında temel fizik araştırmalarında ucuz yöntem vadettiği için üniversitelerin araştırma laboratuvarlarında da oldukça etkin şekilde kullanılabilir." şeklinde konuştu.
Göztepe İhsan Kurşunoğlu Anadolu Lisesi 10. sınıf öğrencisi Buket Atalay, alanında yetkin bilim insanlarının katıldığı sempozyumdan haberdar olmaları üzerine lise öğrencileri olarak şanslarını denemek istediklerini dile getirdi.
Söz konusu sempozyumun NASA tarafından her yıl düzenlendiğini ancak normalde liseli öğrencilerin katılmadığını aktaran Atalay, "Harvard Üniversitesi, NASA'nın diğer birimleri veya Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü (Caltech) gibi üniversitelerin hocalarının ve doktora, master öğrencilerinin katıldığı prestijli bir program. Biz de böyle bir fırsatı görünce değerlendirelim dedik." ifadelerini kullandı.
Atalay, projelerinin NASA tarafından kabul edilip Amerika'ya davet edilmeleri üzerine ailelerinin sevindiğini anlatarak, "Onlar çok sevindiler, tabii bazı endişeleri oldu. Çünkü 'Nasıl gideceksiniz?' 'Amerika'ya tek başınıza gideceksiniz, kim götürecek?' gibi. Tabii bunların hepsi masraf. Benim uçak biletimi okulum karşılamayı kabul etti, onlar destek olacaklar bana." şeklinde konuştu.
Alanında uzman profesörlere sunum yapacaklar
Fizik alanında yetkin insanlarla tanışabilecek olmanın büyük bir fırsat olduğuna değinen Atalay, "Büyük bir beklentimiz de yoktu açıkçası. Biz burada bilime katkı sağlamayı ve bilimsel yöntemi anlamayı, bilim dünyasının içine girmeyi isteyen ve ileride fizikçi olmak isteyen iki lise öğrencisiyiz. Oraya gidecek olmak, Harvard, NASA'nın yetkilileri, Princeton ve MIT gibi üniversitelerin profesörleriyle tanışacak olmak ve onların sunumlarını dinleyecek olmak, onların da bizim sunumumuzu dinleyecek olması çok büyük bir fırsat bizim için." değerlendirmesinde bulundu.
Gerekli maddi desteği bulmaları halinde projeleri için İstinye Üniversitesi Fizik Bölümü Öğretim Üyesi ve Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi’nde (CERN) araştırmacı Prof. Dr. Sertaç Öztürk’ün laboratuvarında bulunan imkanlarından da yararlanarak projeyi hayata geçirebileceklerini aktaran Atalay, "Şu anda aslında en büyük sıkıntımız bütçe bulmak. Yaklaşık 2-3 bin dolara ihtiyacımız var bunu yapmak için. Bunları tamamladığımızda da Kamil hocamızın da desteğiyle laboratuvarında bunları yapacağız. O da bize aslında burada bir yol gösterici oluyor, danışmanlık yapıyor aslında." dedi.
Çetinkaya ve Atalay’a İleri Fotonik Araştırmalar Laboratuvarının kapısını açan Dr. Kamil Çınar, geleceğin bilim insanı adaylarının kendilerini geliştirmesinde üniversitenin imkanlar sağlayarak, öğrencilere ön ayak olmaya çalıştığını belirtti.
Arda Çetinkaya ve Buket Atalay'ın üniversitede düzenlenen bilimsel seminerlere katılmasının değerli olduğunu dile getiren Çınar, "Arkadaşlar benimle projeleriyle ilgili bilimsel tartışmalarını yaptıktan sonra çalışmalarının takdire şayan olduğunu düşündüm. Bölümümüzde haftalık yapılan bilimsel seminerler oluyor. Ben bu arkadaşlarımızı sunum yapmalarını, bir seminer olarak bunu anlatmalarını ve akademik çalışmaya yeni adım atmış olan 1 ve 2. sınıf lisans öğrencilerimizin motivasyonunu artırması amacıyla sunum yapmalarını tavsiye ettim." dedi.
Böylesine detaylı bir projenin lise seviyesinin üstünde olduğunun altını çizen Çınar, "Bunları kendi bireysel çabalarıyla yaptığını söylemek yanlış olmaz. Bu projeyi kendileri gerçekleştirdiler. Bu bir hoca projesi ya da öğrencilere dikte ettirilmiş proje değil. Kendi başlarına bunu yapıp uluslararası mecrada sunabiliyor olmaları bence büyük bir başarı." diye konuştu.
Muhabir: Burak Uçar
