BEYRUT (AA) - Lübnan hükümetinin, 23 Ekim tarihli toplantısında, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) ile varılan deniz yetki alanlarının sınırlandırılması anlaşmasını onayladığını duyurması, tartışmalara neden oldu.
Lübnanlı uzmanlar, ilerleyen haftalarda imzalanması için Lübnan Meclisi'ne gönderilmesi beklenen tartışmalı anlaşmayı, AA muhabirine değerlendirdi.
Ekonomi uzmanı Ali Nureddin, Bakanlar Kurulu'nun onayladığı sınır belirleme anlaşmasının, Lübnan'ın GKRY ile 2006-2007 yılları arasında yaptığı önceki müzakerelere dayandığını belirtti.
Nureddin, "O dönemde Lübnan'ın bu konularda ne tecrübesi ne de teknik bilgisi vardı. Müzakerenin sonucu Lübnan için çok kötüydü ve bu yüzden 2007'de, Meclis anlaşmayı onaylamadı ve askıda kaldı. Çünkü Lübnan tarafına yönelik çok fazla haksızlık içeriyordu." dedi.
Anlaşmada hükümetin, GKRY'ye deniz yetki alanı konusunda daha fazla pay tanıyan "orta hat" tekniğini benimsediğini vurgulayan Nureddin, şunları kaydetti:
"Lübnan tarafı daha büyük payı müzakere etmek için yasal belgelere sahipti. Dolayısıyla alanlar kaybettik. Şimdi ne kadar alan kaybettiğimiz konusunda farklı tahminler var. Tahminler 2 bin 500 ila 5 bin kilometrekare arasında değişiyor. Bakanlar Kurulu'nun onayladığı bu anlaşmayla, elde edebileceğimiz en kötü şeyi kabul ettik. Haklarımız konusunda gerektiği gibi müzakere etmedik."
Suriye ve Türkiye'nin halen GKRY ile sorunları olduğuna işaret Nureddin, Lübnan hükümetini, Suriye tarafıyla görüşmeden anlaşmayı onaylaması nedeniyle eleştirdi. Nureddin, "Bence Lübnan'ın ulusal çıkarı, önce Suriyelilerle aramızdaki deniz bölgesinin sınırları konusunda müzakere etmekti ve sonra, birleşik bir taraf olarak ikimiz birden Kıbrıslılara gidip müzakere etmekti. Beklemekte çıkarımız vardı, yani önce Suriye ile dosyalarımızı bitirip sonra Kıbrıs (Rum kesimi) ile müzakereye birlikte gitmeliydik." ifadelerini kullandı.
Türkiye'nin bölgede önemli role sahip olduğunu vurgulayan Nureddin, "Suriye ve Türkiye'nin ilişkiler ağından uzaklaşmak bizim çıkarımıza değil. Suriye henüz Kıbrıs'la sınırlarını çizmedi. Tek başımıza gidip Kıbrıs'la (Rum kesimiyle) tek taraflı bir sınır anlaşması yapmadan önce bu ortakları dikkate almalıydık." değerlendirmesinde bulundu.
Hükümetin adımını "hatalı" bulduğunu dile getiren Nureddin, "Neden bu kadar acele ettik bilmiyorum, yani zaman bizim lehimizeydi, onların değil. Daha fazla baskı yapabilirdik ve onlarla müzakere etmek için zamanımızı ayırabilirdik. Onlar telaşlı olacaklardı ve son ana kadar sınırları çizmek için taviz vereceklerdi." dedi.
"Lübnan, Suriye ile koordinasyon kurmadan sınır çizimine gitti"Araştırmacı yazar Munir Rabi da anlaşmayı onaylayan hükümeti "aceleci" davrandığı gerekçesiyle eleştirdi.
Rabi, "Lübnan, Suriye ile koordinasyon kurmadan Kıbrıs (Rum yönetimi) ile sınır çizimine gitti. Suriye ile sınır çizimi konusunda henüz bir ilerleme kaydedilmemişken hükümetin Kıbrıs (Rum) tarafıyla sınır belirlemesinde aceleci davranması Lübnanlılar için sürpriz oldu." diye konuştu
Rabi, Suriye ile koordinasyon yapılmadan onaylanan bu anlaşmanın, "ilerde Suriye'yi Rum kesimiyle bu konuda yapacağı olası müzakerelerde zorlayacağını" savundu.
"Türkiye'nin pozisyonunu beklemek ve gözlemlemek gerekmektedir." diyen Rabi, "Türkiye, 2011 yılında görevde olan Lübnan hükümetinden Ankara ile anlaşmadan Kıbrıs ile sınır çizimi yapmamasını talep etmişti." ifadesini kullandı.
"Hükümetin, Kıbrıs'la sınır çizimi müzakerelerine başlaması bekleniyordu"Petrol ve doğal gaz uzmanı Laury Haytayan ise "Lübnan ile İsrail arasındaki anlaşmanın imzalanmasından hemen sonra, hükümetin, Kıbrıs'la sınır çizimi müzakerelerine başlaması bekleniyordu." dedi.
Haytayan, hükümetin, tartışmalara neden olan anlaşmanın teknik ve hukuki konulardaki detaylarını halka açıklamasını istedi.
Lübnan ve Suriye arasında ilişkilerin yeniden tesis edildiğine dikkati çeken Haytayan, taraflar arasında deniz yetki anlaşması konusunda da görüşmelerin olması gerektiğini dile getirdi.
GKRY ile varılan anlaşma konusunda Lübnan hükümetinin, Türkiye ile görüşüp görüşmediği konusunda bilgisinin olmadığını aktaran Haytayan, Türkiye'nin Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin haklarını gözettiğini hatırlattı.
Tartışmalı anlaşma 2007'den beri bekliyorduLübnan ve GKRY deniz yetki alanının belirlenmesi konusunda ilk olarak 2007'de mutabakata varmış ancak o dönem Lübnan Meclisi anlaşmayı kabul etmemişti
Ekim 2022'de ise Lübnan Cumhurbaşkanlığı, GKRY ile tartışmalı deniz sınırı meselesinde bir formülde anlaşma sağlandığını duyurmuştu.
Lübnan basınında yer alan haberlere göre, Lübnan Cumhurbaşkanı Joseph Avn'ın 9 Temmuz'da GKRY'ye yaptığı ziyaretin ardından süreç hız kazandı. 11 Temmuz'da toplanan Bakanlar Kurulu, Lübnan ile GKRY arasındaki deniz sınırlarının belirlenmesi amacıyla teknik bir komite kurulmasını kararlaştırdı.
Eylül ayında ise iki taraftan heyetler bir araya gelerek, anlaşma taslağının son halini görüştü.
Lübnan'ın denizde, güneyde İsrail, kuzeyde Suriye ve batıda Kıbrıs Adası'yla sınırı bulunuyor.
Doğu Akdeniz'de zengin gaz ve petrol kaynaklarının olduğunun duyurulmasından sonra Lübnan, söz konusu 2 ülke ve GKRY ile dolaylı ya da doğrudan görüşme adımları atmıştı.
İsrail ve Lübnan, uzun süreli dolaylı müzakereler sonucunda deniz sınırı çizimi konusundaki anlaşmayı 2022'de imzalamıştı.
Muhabir: Ethem Emre Özcan,Wassim Samih Seifeddine
