MİT, tarihinden alıntıların yer aldığı "100 Yıllık" adlı çalışmasını internetten yayımladı

ANKARA (AA) - MİT'in internet sitesindeki "Özel Koleksiyon" bölümünde bulunan "100 Yıllık" sekmesiyle Gazi Mustafa Kemal Atatürk'e ait olanların da arasında bulunduğu bir dizi tarihi fotoğrafın yanı sıra, çeşitli belgeler erişimine açıldı.

"100 Yıllık" isimli sekme altında, Trablusgarp, Kafkas İslam Ordusu, Kut'ül Amare, Suriye ve Doğu Afrika bölümleri bulunuyor.

Bunlar arasında Mustafa Kemal Atatürk'ün Nuri Conker ile Trablusgarp Cephesi'nde yakın istişarelerde bulunduğu fotoğraf ve Atatürk'ün Şeyh Sunusi tarafından hediye edilen yerel Trablusgarp kıyafetiyle çekilen fotoğrafı dikkati çekiyor.

Atatürk'ün, Trablusgarp Cephesi'nde kurmay binbaşı rütbesiyle görev yaptığı sırada Fuat Bulca ile sohbet ettiği anları gösteren 1911 tarihli, Derne'de yerel kıyafetlerle denetleme yaptığı 1912 tarihli fotoğraflar ile Teşkilat-ı Mahsusa'nın ilk başkanı Süleyman Askeri Bey için Libya'da "Molla Cemil" ismiyle oluşturulan sahte kimlik ve yerel kıyafetli fotoğraflar da sergileniyor.

MİT'in erişime açtığı içeriklerin bir kısmı ise "Kafkas İslam Ordusu"na ilişkin bilgi ve fotoğraflardan oluşuyor.

Bu bölümde Kafkas İslam Ordusu'nun, Osmanlı Devleti'nin Mart-Ağustos 1918 arasında kurduğu Doğu Ordular Grubu'na bağlı askeri birim olduğu ifade ediliyor.

Ordunun, Enver Paşa'nın isteğiyle kargaşa içinde bulunan Azerbaycan ve Dağıstan'ı Rus işgalinden kurtararak bağımsızlıklarını ilan etmelerine yardımcı olmak, Kafkasya'da bulunan askerlere eğitim ve silah desteği vermek amacıyla kurulduğu bilgisi yer alıyor.

Enver Paşa'nın Teşkilat-ı Mahsusa'nın kurucusu olduğu ifade edilen sitede, Enver Paşa'ya ait olanların yanı sıra Kafkas İslam Ordusu kurmay subayları Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin Sağlık Bakanı Melik Aslanov'un da yer aldığı kareler de sergileniyor.

Sitede, Azerbaycan'ın başkenti Bakü'nün, Teşkilat-ı Mahsusa'nın derin çalışmaları ve örgütlenmesinin yanında Kafkas İslam Ordusu adı verilen Osmanlı ordusu tarafından Ermeni ve Bolşevik çetelerden kurtarıldığı bilgisi verilirken, ordu komutanı Nuri Paşa'nın fotoğrafı da bulunuyor.

Teşkilat-ı Mahsusa'nın ilk başkanı Süleyman Askeri Bey'e ilişkin bilgiler verilen sitede, Askeri Bey'in, 1911'de İtalya'nın Trablusgarp'a saldırması üzerine İtalyan işgaline karşı görev aldığı belirtildi.

Jön Türkler'in kılık değiştirerek Mısır üzerinden, Trablusgarp'a geçerek müthiş bir direniş örgütledikleri aktarılan sitede, Süleyman Askeri Bey'in hayatına ilişkin şu ifadeler yer alıyor:

"Süleyman Askeri imam kılığında Trablusgarp'a Mısır üzerinden gizlice geçti. Enver Pasa, Mustafa Kemal Paşa (Atatürk), Ali Fethi Okyar, Eşref Sencer Kuşçubaşı, Yakub Cemil, Süleyman Askeri hep birlikte Bingazi'deki savaşlara katıldı. Süleyman Askeri, 21 Ağustos 1912'de Bingazi ve Havalisi Komutanlığı Kurmay Başkanlığına atandı. Osmanlı Devleti'nin 1. Dünya Savaşı'na Almanya'nın safında katılması üzerine Teşkilat-ı Mahsusa Başkanlığı görevinin yanında 20 Aralık 1914 tarihinde Irak ve Havalisi Genel Komutanı olarak atandı. Irak Cephesinde Osmancık Taburu ile Rota Muharebesi'nde İngilizleri durdurdu ama ayağından yaralandı ve Bağdat'a hastaneye kaldırıldı burada yaralı halde Basra'yı geri almak için planlar yaptı ve harekete geçti. Şuaybiye Muharebesi'nde komutası altındaki birliklerin 14 Nisan 1915 tarihinde İngiliz Ordusu'na mağlup olması üzerine tabancasıyla intihar etti."

Kut'ül Amare'nin Osmanlı tarihinin en büyük zaferlerinden biri olduğu ve 29 Nisan 1916'da elde edildiği belirtilen sitede, "Türk ordusu, 1. Dünya Savaşı içerisindeki ikinci zaferini İngilizlere karşı kazandı. Zaferde son derece önemli olan Teşkilat-i Mahsusa, istihbari anlamdaki başarılar arasında tarihi bir önem taşır." ifadeleri kullanıldı.

Ayrıca Süleyman Askeri Bey'in, Kut'ül Amare kuşatması esnasında sedyeden savaş yönettiği anlara ilişkin fotoğraflar da sergilendi.

Kut'ül Amare kuşatmasının başarılı sonuçlanmasında önemli rol oynayan Halil Kut Paşa'nın da fotoğrafına yer verilen sitede, Halil Paşa'ya "Kut" soyadının 1934'te Mustafa Kemal Atatürk tarafından verildiği bildirildi.

Sitede ayrıca, Halil Kut Paşa ile esir alınan komutan Townshend'in 1916'da çekilmiş fotoğrafı da yer aldı.

Kut'ül Amare zaferinin tarih ve istihbarata yön verdiği vurgulanan sitede, Trablusgarp ve diğer cephelerde istihbaratın öneminin ortaya çıktığı ifade edildi.

"100 Yıllık" başlığının Suriye bölümünde de Cemal Paşa'ya ait bilgiler yer alıyor. Cemal Paşa'nın 1. Dünya Savaşı'nda Suriye-Filistin cephesi komutanı ve Osmanlı'nın son Suriye Valisi olarak görev yaptığı belirtilen bölümde, şu ifadeler yer alıyor:

"Teşkilat-i Mahsusa Arap milliyetçiliğini körükleyen faaliyetleri sıkı bir gözetim altına almıştır. Osmanlı topraklarında alabildiğince çoğalan yabancı konsolosluklar, dostluk kuruluşları, kültürel ve edebi cemiyetler, yabancı hastaneler, yardım ocakları, öğrenim kurumları bu gözetimlere tabi tutulmuştur.

Araplar, Teşkilat-ı Mahsusa'nın faaliyetlerini, Arap özgürlük ve bağımsızlık ateşini söndürmeyi amaçlayan İttihat ve Terakkinin düşmanca komploları olarak değerlendirdiler. Ama Teşkilat-ı Mahsusa Osmanlı Devleti'ne yönelik Arap ırkçılığına ve Batı emperyalizmi tehlikesine karşı durmakta ittihatçıların kullandığı en önemli araç olmuştur."

Bölümde ayrıca 2. Ordu Komutanı Mustafa Kemal Paşa, Kafkas Ordu Komutanı İzzet Paşa, 6. Ordu Komutanı Halil Paşa'nın 24 Haziran 1917'de Halep'te düzenlenen ordu komutanları toplantısında çekildiği ve Cemal Paşa'nın Şam'da birlikleri teftiş ederken çekilen 1916 tarihli fotoğrafların yanı sıra İsmet İnönü ve Enver Paşa'ya ait Suriye'de çekilen fotoğraflar da yer alıyor.

Doğu Afrika bölümünde, Teşkilat-ı Mahsusa'nın, en çok Sudan üzerinde faaliyet gerçekleştirdiği bilgisiyle birlikte şu ifadeler yer alıyor:

"Afrika Grup Komutanı Nuri Killigil Paşa, Sudanlıları ayaklandırmak ve Osmanlı yandaşı Darfur Sultan Ali Dinar'a siyasi, askeri destek sağlamak için savaş boyunca Sudan'a pek çok Teşkilat-ı Mahsusa ekibi göndermiştir. Aslen Sudanlı olan Almas Efendi, 1900 yılında Mısır'daki İngiliz ordusuna katılmış ve Osmanlılar ile İtalyanlar arasındaki Trablusgarp Savaşı sırasında Türk subaylarına yardım etmiştir. Bu nedenle hakkında İngilizler tarafından soruşturma açılmıştır. Almas Efendi, bir süre sonra firar ederek Libya Derne'de bulunan Osmanlı güçlerine katılmıştır. 1. Dünya Savaşının başlamasıyla Teşkilat-ı Mahsusa'ya katılmış ve Sudan'a yönelik faaliyetler sürdürmek için görevlendirilmiştir. Din adamı ve derviş gibi giyinerek faaliyetlerine başlamıştır. Sudanlı olması dikkat çekmesini engelleyen ve yerel kıyafetlerle faaliyetlerini sürdüren Almas Efendi, 16 Kasım 1914 tarihinde dilenci kılığında Port Sudan'da bulunan İngiliz Karargahına sızmayı başardı."

Teşkilat-ı Mahsusa'nın Etiyopya ve Somali'deki faaliyetlerini daha çok Ahmet Mazhar Bey üzerinden gerçekleştirildiği bildirilen bölümde, Ahmet Mazhar Bey'e ait fotoğraf yer alıyor.

Ahmet Mazhar Bey'in, Habeş İmparatoru lyasu ile hayli yakın ilişki kurduğu belirtilen bölümde, "Onu Osmanlı ve Almanların yanında saf tutma konusunda hayli etkilemiştir. Yine Somali'de 'İngiliz Karşıtı Dervişler' adlı hareket ile temas kurmayı başaran Mazhar Bey, Müslümanları İngilizlere karşı ayaklanmaya davet etmiştir." değerlendirmesi bulunuyor.

İçeriklerin tamamına, MİT'in resmi internet sitesinde, "Özel Koleksiyon" sekmesi başlığı altında yer alan "100 Yıllık" kısmından erişim sağlanabiliyor.

Muhabir: Utku Şimşek