Orta Asya Devlet Başkanları İstişare Toplantısı: Bölgesel işbirliğinde yeni dönem

TAŞKENT (AA) - Özbekistan’ın başkenti Taşkent’te yarın Orta Asya Devlet Başkanları 7. İstişare Toplantısı gerçekleştirilecek.

Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev'in ev sahipliğinde yapılacak zirveye, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Türkmenistan Cumhurbaşkanı Serdar Berdimuhamedov ve Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman katılacak.

Son toplantıda olduğu gibi bu zirvede de Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev onur konuğu olarak yer alacak.

Liderler zirvede, mevcut jeopolitik koşullarda Orta Asya ülkeleri arasındaki entegrasyonun güçlendirilmesi, farklı alanlardaki ilişkilerin geliştirilmesi, karşılıklı ticaret hacminin artırılması ile bölge ülkelerinden geçen ulaşım koridorları ve lojistik işbirliklerinin ilerletilmesi konularını ele alacak.

Bölge ülkelerinin güncel konularda ortak görüş ve tutumlarının geliştirilmesi, bölgesel güvenlik, Afganistan’daki durum, Aral Gölü dahil bölgesel çevre sorunları ile su ve enerji kaynaklarının ortak kullanımı gibi konularda fikir alışverişinde bulunacak olan liderler, ayrıca farklı devletlerin Orta Asya bölgesine ilgisi üzerine oluşturulan “Orta Asya Artı” (C5 ) formatındaki diyalog ve işbirliklerinin geliştirilmesi meselelerini de görüşecek.

Orta Asya Devlet Başkanları İstişare Toplantısı'nı başlatma fikri ilk olarak Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev tarafından 2017'de Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu'nda dile getirildi.

Aralık 2016'da Özbekistan Cumhurbaşkanı seçilmesinin ardından bölge ülkeleriyle karşılıklı işbirliği ve güvene dayalı iyi komşuluk ilişkilerinin tesis edilmesi için girişimlerini başlatan Mirziyoyev, bu önerisiyle bölge ülkeleri arasında düzenli toplantıların yapılmasına öncülük etti.

Bu vizyonun ilk somut adımı olarak Orta Asya Devlet Başkanları 1. İstişare Toplantısı, Mart 2018’de Kazakistan’ın başkenti Astana'da düzenlendi.

İstişare toplantıları, yalnızca bölge ülkelerinin liderlerini bir araya getiren tek format olmasıyla dikkati çekerken, bölge ülkeleri arasındaki mevcut sorunların karşılıklı olarak kendi aralarında çözülebildiği tek platform olarak da öne çıkıyor.

Son istişare toplantısı Ağustos 2024’te, bölge ülkeleri devlet başkanlarının katılımıyla Kazakistan'ın başkenti Astana'da gerçekleştirilirken, bu toplantıda liderler, bölgesel işbirliğinin geliştirilmesini amaçlayan ve bölgenin sürdürülebilir kalkınması ve refahı için uzun vadeli ortak bir vizyon oluşturan "Orta Asya-2040 Konsepti"ni imzaladı.

Bu platform, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra ortaya çıkan ve uzun yıllar çözülemeyen sınır anlaşmazlıkları, su kaynaklarının ortak paylaşımı, ulaştırma ve lojistikteki sorunlar ile güvenlik ve radikalizmle mücadele gibi birçok ortak soruna doğrudan çözüm arama mekanizması sundu.

Bu toplantılar, bölge ülkelerinin sorunlarını üçüncü bir güce ihtiyaç duymadan, kendi aralarında müzakere ederek çözme kararlılığını göstermekle birlikte, Orta Asya'nın jeopolitik öneminin arttığı bir dönemde bölgesel birliktelik ve bağımsızlığı pekiştirmesiyle de dikkati çekiyor.

Bu toplantılarda varılan mutabakatlar sonucunda, bölge ülkeleri arasındaki sınır anlaşmazlıkları ve su kaynaklarının ortak kullanımı gibi sorunlar da karşılıklı olarak çözüme kavuşturuldu.

Bu arada, Orta Asya ülkeleri bölgesel turizmin ortak kalkındırılması amacıyla yabancı turistlerin bölge ülkelerine tek bir vize ile seyahat etmelerini sağlayacak İpek Vize uygulamasının başlatılması için çalışmalarını sürdürüyor.

Öte yandan son dönemde dünyada meydana gelen jeopolitik değişimler ve kritik metallerin de aralarında bulunduğu ham madde kaynaklarına erişim isteği, dünya ülkelerinin Orta Asya'ya olan ilgisini de artırmış durumda.

Bunun sonucunda ABD, Avrupa Birliği, Rusya, Çin, Japonya, Güney Kore ve diğer ülkeler Orta Asya ile işbirliklerinin geliştirilmesini öngören "Orta Asya Artı" (C5 ) diyalog formatları oluşturarak, bölge ülkeleriyle yakın işbirliği kurmaya yönelmiş bulunuyor.

Özbekistan Cumhurbaşkanı Mirziyoyev, yarın Taşkent’te düzenlenecek toplantı öncesinde, Özbek basını için "Orta Asya yeni bir dönemin eşiğinde" başlıklı bir yazı kaleme aldı.

Mirziyoyev yazısında, Orta Asya'nın kalkınmada yeni ve tarihsel açıdan önemli bir sürece ve gerçek bir birlik aşamasına girdiğini, bölgede uzun yıllar sonra ilk kez karşılıklı güven, iyi komşuluk ve saygı ortamı ile birlikte ilerleme temelinin oluştuğunu kaydetti.

Bu istişarelerin Orta Asya'nın mevcut gelişimi ve geleceğiyle ilgili stratejik konulara ortak yaklaşımlar geliştirmek için ana diyalog platformu olarak oluşturulduğunu vurgulayan Mirziyoyev, Taşkent Zirvesi'nin "istikrarlı, birbirine bağlı ve müreffeh bir Orta Asya'nın ortak inşasında yeni ve önemli bir aşamayı başlatacağını" ifade etti.

Bölgesel işbirliğini güçlendirmenin sadece siyasi bir hedef değil, aynı zamanda stratejik bir zorunluluk olduğuna dikkati çeken Mirziyoyev, "Orta Asya, istikrar ve kalkınmanın hakim olduğu bir bölge haline geldi ve bölgesel bağların sürdürülebilir kalkınma ve güvenlik için nasıl sağlam bir temel oluşturduğunun bir örneği oldu." dedi.

Mirziyoyev, bu istişare toplantısı fikrinin ortaya atıldığı 2017'nin bölgesel işbirliği tarihinde bir dönüm noktası olduğunu ve bölge liderlerinin, uzun yıllar sonra ilk kez, dış aracılar olmaksızın sistemli ve düzenli bir diyalog başlattıklarını belirterek, şunları vurguladı:

"İstişare toplantıları çerçevesindeki diyalog sayesinde, bir dizi eski anlaşmazlık aşıldı ve güvensizlikten gerçek bir işbirliğine geçiş sağlandı. Bölgesel işbirliğinin yeni aşamasının en önemli başarılarından biri ise sınır sorunlarının nihai çözümü oldu.

Yakın zamana kadar imkansız görünen bu sorunun çözümü bugün gerçeğe dönüştü ve bir zamanlar bizi ayıran sınırlar, dostluk ve işbirliği köprüsü haline geldi. Bölge ülkelerinin tarihinde ilk kez, tüm ülkelerin karşılıklı sınırları hukuken resmileştirildi ve on yıllardır gerginliğe yol açan önemli bir soruna son verildi.

Bölgesel entegrasyondaki başarılar sayesinde Orta Asya, bugün uluslararası ilişkilerde kendini kanıtlamış, çıkarlarını ve kalkınma yollarını açıkça belirlemiş bağımsız ve sorumlu bir katılımcı olarak orta çıktı."

Mirziyoyev, "Orta Asya Artı" işbirliği formatlarının, bölgenin uluslararası statüsünün artmasını, sürdürülebilirlik ve kalkınma açısından önemli bir merkez olarak rolünün kabulünün bir ifadesi olduğunu vurgulayarak, günümüzde dünyanın önde gelen devletleri ve kuruluşlarının, Orta Asya ile bir bütün olarak bölgesel ortak ilişkiler geliştirdiğini aktardı.

Orta Asya'yı dünyanın önde gelen ülkeleri ve birlikleriyle buluşturan ondan fazla "Orta Asya Artı" formatının faaliyet gösterdiğini anımsatan Mirziyoyev, sadece bu yıl düzenlenen "Orta Asya-Avrupa Birliği", "Orta Asya-Çin", "Orta Asya-Rusya" ve "Orta Asya-ABD" zirvelerinin, bölgenin küresel siyasetteki artan rolü ve stratejik önemini teyit ettiğini bildirdi.

Mirziyoyev, "Günümüzde Orta Asya, hızlı gelişiminin yeni bir aşamasına girmektedir. Bugün güçlü, istikrarlı ve müreffeh bir bölge, yeni Orta Asya için sağlam bir temel oluşturuyoruz. Bölgemizde yaşanan süreçler bilinçli ve geri dönüşü olmayan bir tercihtir. Bu yol, yalnızca ortak çaba göstermemizi değil, aynı zamanda ortak geleceğimiz için sorumluluk almaya hazır olmamızı da gerektiriyor." ifadesini kullandı.

Muhabir: Bahtiyar Abdülkerimov