Osmanlı'nın çağ açan hükümdarı: Fatih Sultan Mehmet

İSTANBUL (AA) - Osmanlı padişahı Sultan 2. Murat'ın oğlu 2. Mehmet, 30 Mart 1432'de dönemin başkenti Edirne'de doğdu. İki lalası Kasapzade Mahmut ve Nişancı İbrahim ile 1443'te 11 yaşındayken Edirne'den Manisa'ya vali olarak gönderilen 2. Mehmet, aynı yılın sonlarında ağabeyi Amasya Valisi Şehzade Alaeddin Ali Çelebi'nin vefatı üzerine Osmanlı tahtının tek varisi oldu.

Babası Sultan 2. Murat'ın isteği üzerine 1444'te henüz 12 yaşındayken tahta çıkan 2. Mehmet, tahtı iki yıl sonra 1446'da tekrar babasına devretti. 2. Mehmet, babasının vefatı üzerine 19 yaşındayken yeniden tahta çıktı.

2. Mehmet devletin başına geçtikten sonra öncelikle Anadolu ve Balkanlar'daki durumu kontrol altına aldı, sorun çıkaran Yeniçeri Ocağı'nda değişiklikler yaparak İstanbul'un fethine odaklandı.

İstanbul'un kuşatılması için 1452'nin ağustos ayında Boğaz'ı kontrol altına alacak Rumeli Hisarı'nın inşasını tamamlatan 2. Mehmet, defalarca girişimde bulunulmasına rağmen ele geçirilemeyen Bizans İmparatorluğu'nun başkenti İstanbul'u, 53 gün süren kuşatmanın ardından 1453'te fethederek "Fatih" unvanını aldı.

Fatih Sultan Mehmet, İstanbul'un fethi sırasında sadece askeri bir başarı değil, aynı zamanda o dönem için tarihi ve teknolojik sayılabilecek yenilikler uygulayarak çağ açıp çağ kapatacak derecede büyük bir dönüm noktası oluşturdu.

Sultan Mehmet, Macar usta Urban'a döktürdüğü devasa büyüklükteki "Şahi" topları ile defalarca kuşatılmasına rağmen aşılamayan Bizans surlarını yıkarak şehre girerken, bu toplar o zamana kadar görülmeyen bir büyüklüğe sahipti.

Haliç'e çekilen Bizans zincirini aşmak için Dolmabahçe'den Kasımpaşa'ya kadar kızaklarla gemileri karadan yürüten Sultan Mehmet, bu stratejisiyle taktiksel deha örneği olarak tarihe geçti.

Kuşatma sürerken şehrin bazı ileri gelenleriyle iletişim kurup içeriden bilgiler alan Fatih Sultan Mehmet, bu şekilde moral bozucu hamleler ve psikolojik savaş unsurlarını kullandı.

İstanbul'un fethinden sonra şehrin yağmalanmasına izin vermeyen Fatih, can ve mal güvenliği garantisi verdiği halkın gönlünü kazandı, fethin sembolü olarak da Ayasofya'yı camiye çevirdi. Ayrıca Ortodoks patrikliğini koruyarak dini hoşgörüye dayanan bir yöntemi benimseyen Sultan Mehmet, iskan politikaları ile şehri adeta yeniden canlandırdı.

İstanbul'un fethi, yalnızca askeri bir zafer değil, aynı zamanda siyasi, teknolojik ve kültürel dönüşümlerin de başlangıcı olurken, Fatih Sultan Mehmet bu yönüyle "çağdaş liderlik" anlayışını yansıtan önemli bir hükümdar olarak kabul edildi.

Sultan Mehmet, ilk tahta çıktığı dönemde ve İstanbul'un fethi sırasında sergilediği tutumlar nedeniyle, uzun yıllar devlet yönetiminde söz sahibi olan Çandarlı Halil Paşa'yı 10 Temmuz 1453'te Edirne'de idam ettirdi.

Haçlı Ordusu'na karşı 1454'te Venedik ve Cenevizlilerle antlaşmalar yapan Fatih Sultan Mehmet, 1457'de Haçlı donanması Limni, Taşoz ve Semadirek'i işgal etse de İsmail Bey komutasında gönderdiği donanmayla kısa sürede bu bölgeleri geri aldı.

Fatih Sultan Mehmet 1461'de Trabzon Rum İmparatorluğu'nun varlığına son verdi, 1462'de Rumeli seferine çıkarak Eflak'ı, 1463'te ise Bosna'yı ele geçirerek Osmanlı Devleti'ne bağladı.

İstanbul'u fethederek Doğu Roma'yı ele geçiren Sultan Mehmet, Batı Roma'yı da topraklarına katmak için harekete geçti. Gedik Ahmet Paşa komutasındaki donanmayı güney İtalya'ya sevk eden Fatih, 26 Temmuz 1480'de Otranto'yu ele geçirdi.

Padişahlığı döneminde 25 seferi bizzat yöneten Fatih, babası 2. Murat döneminde 880 bin kilometrekare olarak devraldığı Osmanlı topraklarını, 2 milyon 214 bin kilometrekareye çıkardı.

Gut hastalığı olan Fatih Sultan Mehmet, Anadolu'ya çıktığı sefer sırasında 3 Mayıs 1481'de Gebze yakınlarındaki Hünkar Çayırı'nda vefat etti. Naaşı, kendi adını taşıyan Fatih Camisi'ndeki türbesine defnedildi.

Tarihçiler tarafından "askeri deha" olarak gösterilen Fatih Sultan Mehmet, ordu düzenine yenilikler getirip ateşli ve son teknoloji silahları üretti, asker sayısını artırdı.

Osmanlı Devleti'ne düzenli ve sürekli bir yapı kazandırmak için önemli düzenlemeler yapan Sultan Mehmet, yönetim, maliye ve hukuk alanında belirlediği kuralları "Fatih Kanunnamesi" adı altında bir araya getirdi.

Devrinin büyük alimleri Akşemseddin, Molla Hüsrev, Molla Gürani, Molla Yegan, Hızır Bey ve Hocazade Muslihuddin'den ders alan Sultan Mehmet, merak ettiği alanlarda da uzman kişileri getirtip özel eğitim aldı.

Arapça, Farsça, Latince, İtalyanca ve Yunanca gibi birçok dil bilen Sultan Mehmet, matematik, coğrafya, astronomi ve fizik gibi pek çok farklı disiplinde de bilgi sahibiydi.

Sanata ve ilme verdiği önemle bilinen Fatih, İstanbul'un ve Osmanlı'nın ilk yükseköğretim kurumu olan Sahn–ı Seman Medresesi'ni kurup, Semerkant'tan İstanbul'a davet ettiği Ali Kuşçu'yu buraya müderris yaptı.

Şiire de ilgi duyan Fatih Sultan Mehmet "Avni" mahlasıyla şiirler yazdı.

Tarihteki imparatorluk kurucularının vasıflarını taşıyan, dünya hakimiyetini amaç edinen padişah, entelektüel bir kişiliğe sahipti. Bazı Rum tebaalar onu, İstanbul'u elinde tutması sebebiyle "Kayser-i Rum" yani Roma İmparatoru olarak gördü.

Sultan Mehmet, dünyanın en büyük saray müzelerinden biri olan, mimarisiyle yerli ve yabancı çok sayıda turistin ziyaret etmek için adeta sıraya girdiği Topkapı Sarayı'nı inşa ettirdi.

Saray, Sultan Abdülmecit'in Dolmabahçe Sarayı'nı yaptırmasına kadar devletin idari merkezi konumundayken 1924'ten itibaren ise müze olarak kullanılıyor.

Marmara Denizi, İstanbul Boğazı ve Haliç arasında bulunan ve İstanbul'un sembolik yapılarından biri olan Topkapı Sarayı'nda, Osmanlı dönemine ait koleksiyonlar, mimari yapılar ile yaklaşık 300 bin arşiv belge bulunuyor.

İstanbul'daki ilk külliye olma özelliğine sahip olan ve fetihten sonra yaptırılan Fatih Camisi ve Külliyesi'nde medrese, kütüphane, darüşşifa, hamam, çarşı ve türbeler yer alıyor.

Sultan Mehmet'in yaptırdığı eserlerden, 20 kapısı, 65 caddesi, 17'den fazla han ve 4 bin dükkanıyla Osmanlı'dan bugüne miras kalan Kapalıçarşı, kente gelen yerli ve yabancı turistlerin en sık ziyaret ettiği yerler arasında bulunuyor.

Fatih'in kılıçları, kaftanları, zırhları ve yüzükleri gibi şahsi eşyaları günümüze kadar özenle korunarak Topkapı Sarayı'nda sergileniyor.

Muhabir: Hamdi Dindirek