TAŞKENT (AA) - Komşusunun bile denize kıyısı bulunmayan dünyadaki iki ülkeden biri olan Özbekistan, dünya pazarlarına en kısa yoldan erişmek, ulaşım masraflarını en aza indirmek ve ulaşım ağlarını çeşitlendirmek amacıyla girişimlerini sürdürüyor.
Bu amaçla son dönemde denize en kısa yoldan erişmek için komşusu Afganistan ve Pakistan üzerinden limanlara ulaşma çalışmalarına hız veren Özbekistan hükümeti, Şubat 2021'de Taşkent'te Afganistan ve Pakistan hükümetleri ile Tirmiz - Mezar-ı Şerif – Kabil - Peşaver demir yolunun inşasıyla ilgili yol haritasını imzaladı.
Bu çerçevede Eylül 2021'de demir yolunun inşasına başlanması planlandı ancak Afganistan'daki iktidar değişikliğiyle hükümetin Taliban'ın kontrolüne geçmesinin ardından projeyle ilgili çalışmalarda durgunluk yaşandı.
Özbek tarafının girişimleri sonucu Aralık 2021'de Afganistan'daki Taliban hükümetinin projede yer alma isteğini dile getirmesinin ardından Trans-Afgan demir yoluyla ilgili çalışmalar yeniden canlandırıldı.
Temmuz 2022'de Trans-Afgan demir yolu güzergahını belirlemek ve projenin fizibilite çalışmasını yapmak üzere taraflar arasında keşif çalışmaları başladı.
Temmuz 2023'te de 3 ülkenin üst düzey yetkililerinin katılımıyla İslamabad'da düzenlenen toplantıda Özbekistan-Afganistan-Pakistan demir yolu hattının nihai güzergahı olarak "Tirmiz - Naybabad - Maidanşehr - Logar - Harlaçi" rotasının belirlenmesi konusunda anlaşmaya varıldı.
Aynı yıl ayrıca Özbekistan'ın Baştransloyiha şirketi tarafından uluslararası danışmanlık şirketi işbirliğiyle projenin ilk fizibilite çalışması hazırlandı ve toplam tutarının 4,6 milyar dolar olabileceği belirlendi.
Kabil'de 17 Temmuz'da projeyle ilgili Özbekistan, Afganistan ve Pakistan dışişleri bakanları üçlü toplantısı düzenlendi. Trans-Afgan demir yolunun inşası ile ilgili meselelerin ele alındığı toplantıda ilk kez projeyle ilgili somut adımlar atıldı.
Afganistan geçici hükümetinin Dışişleri Bakan Vekili Emirhan Muttaki, Pakistan Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Muhammed İshak Dar ile Özbekistan Dışişleri Bakanı Bahtiyar Saidov'un yanı sıra bu ülkelerin ulaştırma bakanlarının da katıldığı toplantı sonunda taraflar arasında Özbekistan, Afganistan ve Pakistan üzerinden geçecek Trans-Afgan demir yolunun fizibilite çalışmalarının tamamlanmasını öngören üçlü anlaşma imzalandı.
Proje, taşımacılığı 3 kat arttıracak, masrafları ve taşımacılık süresini azaltacak
Özbek makamlarına göre, Trans-Afgan Demir Yolu Projesi'nin inşasına bu yıl başlanması planlanıyor, 5 yılda tamamlanması öngörülen projenin toplam tutarının 4,6 milyar dolar olacağı tahmin ediliyor.
Yaklaşık 573 kilometre olması planlanan Trans-Afgan Demir Yolu Projesi kapsamında 33 tren istasyonu, 187 kilometre istasyon hattı, 3 tünel ve 107 demir yolu geçidi dahil bin 212 yapı ile 700 kilometreden fazla elektrik hattı inşa edilecek.
Özbekistan'ın Afganistan ile sınırındaki Tirmiz şehrinde başlayıp Afganistan’ın Naybabad, Maydanşehir ve Logar şehirlerinden geçerek Pakistan limanlarına ulaşacak demir yolunun faaliyete geçmesiyle Özbekistan'ın Pakistan üzerinden denize erişim süresinin 30 günden 5 güne düşeceği umuluyor.
Halen, Özbekistan'a ait yıllık 1 milyon tona yakın yük Pakistan üzerinden taşınıyor, Trans-Afgan demir yolunun faaliyete geçmesiyle aynı güzergahta yük taşımacılığı hacminin ilk etapta en az 3 kat artacağı, taşımacılık masraflarının 2 kat, süresinin ise 6 kat kısalacağı tahmin ediliyor.
Projenin hayata geçirilmesiyle demir yolu üzerinden ilk etapta yıllık 3 milyon ton, ilerleyen dönemde de 20 milyon ton kargo taşımacılığının gerçekleştirilmesi bekleniyor.
"Trans-Afgan demir yolu, büyük perspektifler sunuyor"
Lojistik uzmanı Alişir Davirov, AA muhabirine Özbekistan ile Lihtenştayn'ın, komşularının bile denize kıyısı bulunmayan dünyadaki iki ülke olduklarını, bundan dolayı denize en kısa yoldan erişimin stratejik önem taşıdığını söyledi.
Davirov, Özbekistan’ın halen Türkmenistan üzerinden İran ve Türkiye'deki limanlara, Kazakistan ve Rusya üzerinden ise Baltık ülkelerindeki limanlara erişiminin bulunduğunu, dünyanın çeşitli bölgelerindeki son gelişmelerin lojistik zincirinin zayıf olduğunu gösterdiğini ve Özbekistan’ı denize ulaştıran güzergahları çeşitlendirmeye zorladığını dile getirdi.
Özbek hükümetinin mevcutların yanı sıra daha güvenli ve kısa güzergah arayışına girdiğine işaret eden Davirov, bu çerçevede Afganistan üzerinden Pakistan'daki limanlara erişimin Özbekistan’ın denize ulaşım süresini en aza indireceğini ve böylece zamandan ve ekonomik açıdan tasarruf etmesine olanak sağlayacağını vurguladı.
Davirov, Trans-Afgan demir yolunun faaliyete geçmesinin Özbekistan’ın dünya pazarına daha fazla açılmasına imkan vereceğini, bu güzergahın ülkenin dış ticaret hacminin de artmasına katkı sağlayacağını vurguladı.
İnşası süren Çin-Kırgızistan-Özbekistan demir yolunun ilerleyen dönemde Özbekistan-Afganistan-Pakistan demir yoluna bağlanmasının ardından Asya kıtasındaki farklı bölgeleri birbirine kenetleyen önemli bir güzergahın ortaya çıkacağını kaydeden Davirov, "Bu açıdan da Trans-Afgan demir yolu, büyük perspektifler sunuyor." dedi.
Davirov, "Trans-Afgan demir yolu" olarak da adlandırılan Özbekistan-Afganistan-Pakistan Koridoru'nun Orta ve Güney Asya’yı birbirine bağlayacak önemli bir güzergah olacağını belirterek, "Bu koridorun faaliyete geçmesi, bölge ülkelerinin ticari-ekonomik işbirliklerinin yanı sıra bu ülkeler arasındaki siyasi-diplomatik ilişkilerin daha da gelişmesine katkı sağlayacaktır." görüşünü paylaştı.
Muhabir: Bahtiyar Abdülkerimov
