İSTANBUL (AA) - Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman’ın ziyareti, 2018’den bu yana ABD’ye yapacağı ilk resmi temas olma özelliğini taşıyor.
Görüşmelerde, ABD-Suudi ilişkilerinin geleceği, güvenlik işbirliği, silah alımları ve bölgesel gelişmelerin kapsamlı şekilde değerlendirilmesi bekleniyor.
Veliaht Prens, 2018’deki ABD ziyaretini, o dönem Veliaht olan Muhammed bin Nayif’in iş dünyası liderleri, yetkililer ve kraliyet ailesi üyelerine yönelik tasfiye sürecinin yaşandığı dönemde gerçekleştirmişti. Washington yönetimi o süreçte bin Nayif’i güvenilir ortak olarak görürken, bin Selman Trump yönetimiyle yakın ilişki kurmuş, Biden döneminde ise ilişkiler nispeten soğuk seyretmişti.
Ziyaret kapsamında Suudi Arabistan’ın öncelikleri arasında ekonomik ilişkilerin güçlendirilmesi ve yeni işbirliği alanlarının oluşturulması yer alıyor. Petrol zengini olan Riyad, “Vizyon 2030” çerçevesinde veri merkezleri ve dijital altyapıya büyük yatırımlar yapıyor. Sadece veri merkezlerine ayrılan bütçenin 20 milyar dolar olduğu belirtiliyor.
Elektrikli araçlar, ileri üretim teknolojileri, yapay zeka ve uzay sanayii gibi yüksek veri kapasitesi gerektiren alanlarda iki ülke arasında ortak projelerin gündeme gelmesi bekleniyor.
Riyad ayrıca sivil nükleer program çalışmalarını sürdürüyor. Mayıs ayında iki ülkenin enerji bakanları arasında nükleer enerji alanında işbirliğini öngören bir mutabakat imzalanmış olsa da Trump yönetiminin bu konuya mesafeli durduğu ifade ediliyor. Nükleer silahlara sahip olan İsrail de bu konuda Suudi Arabistan’ın ABD ile işbirliği yapmasına karşı çıkıyor.
Savunma gündemi ve stratejik işbirliğiZiyarette öne çıkması beklenen en kritik başlıklardan biri F-35 savaş uçakları ve geniş kapsamlı savunma anlaşmaları olacak. ABD’li yetkililer, potansiyel F-35 satışının ve karşılıklı savunma işbirliğinin görüşmenin temel maddeleri arasında yer alacağını belirtiyor.
Suudi Arabistan, uzun süredir ABD ile daha kapsamlı bir savunma anlaşması hedefliyor. Trump, Suudi Arabistan’ın çok sayıda F-35 almak istediğini açıklamıştı. Pentagon’un değerlendirmelerinde ise satışın gerçekleşmesi halinde Çin’in savaş uçağı teknolojisine erişim sağlayabileceği yönünde endişeler bulunduğu savunuluyor.
İsrail’in F-35 satışına ilişkin çekinceleri de İsrail basınında sıkça yer buluyor. F-35 satışı için ABD Senatosunun onayı gerekiyor.
Bu onay için ise Suudi Arabistan’ın İsrail’i tanıma yönünde adım atmaması halinde Amerikalı karar vericilerin süreci kilitleyeceği öngörülüyor. İsrail basınına göre Tel Aviv bu yöndeki talebini ABD’ye iletti. Suudi Arabistan’ın Abraham Anlaşmalarına dahil olarak Gazze’de Filistinlilere karşı soykırım uygulayan İsrail’i tanıması ise pek mümkün gözükmüyor. Suudi Arabistanlı yetkililer egemen bir Filistin devletinin kurulup sorunun çözülmesinden önce İsrail ile normalleşmeyeceklerini sık sık vurguluyor.
Ziyarette enerji, teknoloji ve savunma alanlarında uzun vadeli ortaklıkların geliştirilmesi hedefleniyor. İş dünyası temsilcileri ve teknoloji şirketleriyle yapılacak temaslarda yatırım fırsatları, dijital altyapı projeleri ve ileri üretim teknolojilerine yönelik işbirliği seçeneklerinin detaylandırılması bekleniyor.
Sivil nükleer işbirliği ve bölgesel enerji projeleri de ziyaretin stratejik boyutunu güçlendiren başlıklar arasında yer alıyor.
Gazze ve bölgesel dosyalarZiyaretin en hassas gündem maddelerinden birinin Gazze ve işgal altındaki Batı Şeria’daki durum ile Filistin-İsrail ilişkilerinin geleceği olacağı belirtiliyor. ABD medyasına yansıyan bilgilere göre Trump, Suudi Arabistan’ın "Abraham Anlaşmaları"na yakın zamanda katılmasını umut ettiğini belirtmişti. Ancak Riyad, Gazze ve Batı Şeria süreçlerinde söz sahibi olmayı öncelikli görürken bir Filistin devletinin kurulması ve İsrail tarafından tanınmasını da şart koşuyor.
ABD’nin Katar’a sağladığı güvenlik taahhütleri de Suudi Arabistan’ın benzer güvenceler talep etmesine neden oluyor.
Ziyaret, yalnızca ikili ilişkiler açısından değil, bölgesel diplomasi ve güç dengeleri bakımından da kritik önem taşıyor. Riyad’ın Washington’daki temaslarının, ABD-Suudi ilişkilerini daha dengeli ve kapsamlı bir yapıya kavuşturması, bölgesel krizler ve ekonomik işbirliği alanlarında somut adımların atılmasına zemin hazırlaması bekleniyor.
Muhabir: Mehmet Nuri Uçar
