Trump'ın açıklamaları sonrası Ukrayna madenlerinin durumu mercek altında

ANKARA (AA) - Göreve başlamasının ardından Grönland'da ABD'nin mülkiyeti ve kontrolüne sahip olmasının "mutlak zorunluluk" olduğunu savunan ABD Başkanı Donald Trump, Panama Kanalı'na ilişkin de "Panama Kanalı'nı ya geri alacağız ya da çok güçlü bir şey olacak." dedi. Trump, ardından Ukrayna'nın değerli madenleriyle ilgilenmeye başladı.

Trump, hem seçim kampanyasında hem de Başkanlık koltuğuna oturduktan sonraki açıklamalarında Rusya-Ukrayna Savaşını bitirmek istediğini defalarca vurguladı.

Başkan Trump, 3 Şubat'ta yaptığı açıklamada, Ukrayna'dan nadir toprak elementleri almak istediklerini ifade etti.

Ukrayna'daki savaşın sona ermesi gerektiğini belirten Trump, ABD olarak Ukrayna'ya bundan sonra da destek sağlamaya devam etmeleri durumunda bunun bir karşılığının olması gerektiğini vurguladı.

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, ülkesindeki maden kaynaklarına "müttefiklerden yatırım çekmeye açık" olduklarını söyledi.

Ukrayna lideri, ülkesinin geçen yıl hazırladığı Zafer Planı'nın Ukrayna'nın maden kaynaklarını korumak amacıyla bu alana müttefikler tarafından yatırım yapılmasını da öngördüğünü ve bu alanda yatırım çekmeye hazır olduklarını kaydetti.

Ülkesinin zengin mineral kaynaklarına sahip olduğunu, Rusya'nın 2014'ten beri kontrol ettiği topraklarda da söz konusu kaynakların bulunduğunu belirten Zelenskiy, "(Trump'a) Ona, evet Amerikan şirketlerinden yatırıma açığız dedim." diye konuştu.

Trump, dün verdiği bir mülakatta da Ukrayna'ya "yüz milyarlarca" dolar verdiklerini dile getirerek, "Onlara 500 milyar dolar değerinde nadir toprak elementleri istediğimi söyledim. Onlar da bunu kabul etti. En azından artık aptal gibi hissetmiyoruz. Aksi takdirde aptal durumuna düşeriz. Onlara dedim ki, 'Bir şeyler almak zorundayız. Bu parayı ödemeye devam edemeyiz.' dedim." ifadelerini kullandı.

AA muhabiri, Ukrayna'nın sahip olduğu nadir toprak elementleri ve kritik madenleri açık kaynaklardan derledi.

Nadir toprak elementleri, dünya genelinde yer kabuğunda bol miktarda bulunan 17 metal oksitten oluşan bir grup. Bunlar, cep telefonları, füze sistemleri, elektronik araçlar, yenilenebilir enerji, savunma sanayisi ve sağlık gibi birçok alanda kullanılıyor.

Dünya genelinde yaklaşık 110 milyon ton nadir toprak elementi bulunuyor.

Çin, nadir toprak elementlerinde 44 milyon ton rezervle dünyanın en büyük üreticisi konumunda bulunuyor. Nadir metallerin yaklaşık yüzde 70'ini üreten Çin, küresel işleme kapasitesinin yüzde 85'ini oluşturuyor. Savaşın taraflarından Rusya da bu alanda önde gelen ülkelerden.

Avrupa Birliği Komisyonu, Ukrayna'yı 20'den fazla kritik hammadde için potansiyel tedarikçi olarak tanımlıyor. Kiev'in çok kullanılan madenlerden yaklaşık 117 çeşidine sahip olduğu tahmin ediliyor. Ancak Ukrayna, savaş, altyapı sorunları ve ülkenin maden politikaları nedeniyle hepsinden yararlanamıyor.

Verilere göre, nadir toprak elementleri de dahil, dünyadaki maden rezervlerinin yaklaşık yüzde 5'i Ukrayna'da bulunuyor.

Türkiye Ticaret Bakanlığı verilerine göre, Ukrayna dünyanın en önemli maden üreten ülkelerinden biri. Ukrayna'nın 25 milyondan fazla ton demir, 3 milyon tona yakın manganez cevheri, 1,5 milyar ton tebeşir ve kireçtaşı rezervi olduğu tahmin ediliyor. Ukrayna'da bakır, çinko ve gümüş gibi kaynaklar da bulunuyor.

Lityum, titanyum, uranyum, grafit, galyum, nikel ve berilyum gibi kritik madenler de dahil olmak üzere önemli cevherlere sahip Ukrayna'da bunların önemli bir kısmı henüz kullanılmadı.

Lityum, akü, pil, batarya, elektrikli araçlar, cam ve seramik ve eczacılık gibi birçok önemli alanda kullanılabiliyor. Ukrayna, Avrupa'da lityum rezervinde ilk sıralarda yer alıyor.

"UkraineInvest" verilerine göre ülke, dünyadaki rezervlerde titanyumda 6'ncı, manganezde 8'inci, demirde ve uranyumda 10'uncu sırada bulunuyor.

NATO verilerine göre, dünyadaki titanyum rezervlerinin yüzde 7'sine sahip Ukrayna'nın, Avrupa'daki titanyum kaynaklarında ilk sırada yer aldığı kaydediliyor.

Ukrayna, 2022 verilerine göre titanyum ihracatından 155 milyon dolardan fazla gelir elde etti. Dayanıklılığı ile öne çıkan titanyum, uzay sanayisi, havacılık, sağlık, denizcilik endüstrisi ve otomotiv gibi sektörlerde kullanılıyor.

Ukrayna'nın yine önemli kaynaklara sahip olduğu uranyum ise nükleer enerji, uzay araştırmaları ve denizcilik gibi alanlarda önemli bir hammadde.

Ülkenin zengin kaynaklara sahip olduğu grafit, elektronik alanlarda, çelik endüstrisinde ve havacılık sektöründe kullanılıyor. Ukrayna'nın grafitte dünyadaki kaynaklarının yüzde 20'sini barındırdığı belirtiliyor.

Ukrayna, lantan, seryum, neodimyum, itriyum ve erbiyum gibi nadir toprak elementlere de sahip. Bunlardan neodimyum güçlü mıknatıs üretimi, manyetik alanlar, telefon ve tablet teknolojisi, rüzgar türbinlerinde kullanılırken; erbiyum, fiber optik iletişim ve lazerlerde kullanıyor.

İtriyum, lazer teknoloji ve süper iletkenlerde kullanılırken, lantan ise çelik üretiminde malzemenin dayanıklılığını artırıyor.

Trump'ın Ukrayna'nın madenlerinden ABD'deki yoğun sanayi üretiminde yararlanmak ve Çin'in nadir toprak elementlerindeki üstünlüğünü kırmak için ilgilendiği tahmin ediliyor.

Ukrayna, yaygın olarak kullanılan kritik madenlerin büyük çoğunluğuna sahip olsa da kömür yatakları başta olmak üzere bunların bir kısmı; 2014’te Rusya’nın Kırım’ı yasa dışı ilhakı ve 2022’de başlayan savaş sonrasında ya Moskova'nın kontrolüne geçti ya da cepheye yakın konumlarda yer alıyor.

Rusya'nın, Ukrayna'nın ne kadar maden kaynağını kontrol ettiği konusunda çeşitli kaynaklarda farklı rakamlar yer alıyor.

Savaşın ardından Rusya, özellikle Ukrayna'nın doğusunda bulunan kömür yataklarının büyük bir kısmını kontrol altına aldı. Savaşın sürdüğü Donetsk bölgesi, Ukrayna kömür rezervlerinin büyük çoğunluğunu barındırıyor.

Savaştan etkilenen Dinyeper-Donetsk bölgesi de ülkenin kanıtlanmış hidrokarbon rezervlerinin yaklaşık yüzde 80'ine ev sahipliği yapıyor, Ukrayna'nın gaz üretiminin büyük çoğunluğu burada gerçekleştiriliyor.

Ukrayna'nın sanayi faaliyetlerinin yüzde 15'i, ihracatının da yüzde 20'sinden fazlası savaşın sürdüğü Donbas bölgesinde yapılıyordu.

Uluslararası basında çıkan haberlere göre Ukrayna, Donetsk'in batısında yer alan ve önemli bir lojistik merkezi olan Pokrovsk şehrine Rus birliklerinin yaklaşmasıyla ocakta ülkenin son koklaşabilir kömür madenini kapatmak zorunda kalmıştı.

Koklaşabilir kömür, Ukrayna'nın çelik sektörü için hayati önem teşkil ediyor.

Muhabir: Gökhan Çeliker