Türk tiyatrosunun üretken kavuklusu: Ferhan Şensoy

İSTANBUL (AA) - "Şahları da Vururlar", "Kahraman Bakkal Süpermarkete Karşı", "Ferhangi Şeyler", "Ruhundan Tramvay Geçen Adam", "Güle Güle Godot" ve "İdi Amin Avantadan Lavanta" adlı eserlerin de aralarında bulunduğu çok sayıda oyuna imza atan Ferhan Şensoy'un vefatının üzerinden 4 yıl geçti.

Ortaoyuncular Tiyatro Topluluğunun kurucusu olan sanatçı, Çarşamba Belediye Başkanı, tüccar Yusuf Cemil Şensoy ile ilkokul öğretmeni Müjgan Şensoy'un oğlu olarak 26 Şubat 1951'de Samsun'da dünyaya geldi.

Şensoy, 1957'de Samsun'da Gazi Osman Paşa İlkokuluna başladı. Ortaokulu Galatasaray Lisesi'nde okumak üzere 1961'de İstanbul'a gelen sanatçı, bir süre sonra okuldan ayrılarak Samsun'a döndü. Başarılı oyuncu 1970'te Çarşamba Lisesinden mezun oldu.

İlk öykü ve şiirleri 1969'da "Yeni Ufuklar" ve "Soyut" dergisinde yayınlanan sanatçının kaleme aldığı skeçler 1970'te Devekuşu Kabare'de sahnelenmeye başladı.

Aynı yıl hem Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Yüksek Mimarlık Bölümü'ne girdi hem de "Galatasaray Oyuncuları" isimli amatör tiyatro topluluğunu hayata geçirdi. Topluluk, sanatçının yazdığı "Je M'en Fous Bilader" adlı Türkçe-Fransızca eserin provalarını, Haldun Taner'in önderliğinde Devekuşu Kabare Tiyatrosu'nun salonunda gerçekleştirdi.

Grup oyuncularıyla 1971'de Ayfer Feray Tiyatrosu'nda profesyonel oyunculuğa adım atan sanatçı, ilk profesyonel yönetmenlik deneyimini ise İsmet Küntay'ın yazdığı, Paravana Kabare'nin sergilediği "Güm Güm Güm" adlı oyunla yaptı.

Ferhan Şensoy, 1972'de Fransa'nın Strazburg kentinde "Ecole Superieure d'Art Dramatique" adlı okulda tiyatro öğrenimine başladı.

Yönetmen Jerome Savary'nin 1973'te asistanlığını yapan Şensoy'un "Haneler" adlı oyunu aynı yıl Haldun Taner ve Umur Bugay'ın ek skeçleriyle Devekuşu Kabare Tiyatrosu'nda ilk kez oynanmaya başladı.

Usta oyuncu, Fransızca kaleme aldığı "Montreal'de Ce Fou De Gogol" eseriyle 1975'te "En İyi Yabancı Yazar" ödülünü aldı.

Tiyatroya ömrünü adayan sanatçı, 1973'te Nazım Hikmet, Fazıl Hüsnü Dağlarca ve Yunus Emre'nin metinlerine yer verdiği Fransızca kolaj oyun "Proche-Orient Lointain" (Iraktır Yakın Doğu) eserini yazdı.

Başarılı tiyatrocu, Türkiye'ye döndükten sonra 1976'da Ali Poyrazoğlu Tiyatrosu'nda yazarlığını da yaptığı "Dur Konuşma Sus Söyleme" adlı oyunda rol aldı, Türk Yazarları Tiyatrosu'nda oyunculuk ve yönetmenlik görevlerinde bulundu.

İlk televizyon skeçlerini de 1976'da yazmaya başlayan Ferhan Şensoy, Ali Poyrazoğlu'yla rol aldığı skeçlerin birinde canlandırdığı "garson" rolüyle ilk kez televizyona çıktı, TRT ve Devekuşu Kabare Tiyatrosu için çeşitli skeçler yazdı.

Usta oyuncu, bir süre Nisa Serezli-Tolga Aşkıner Tiyatrosu'nda oyunculuk yaptı.

İlk kitabı "Kazancı Yokuşu" 1977'de yayınlanan sanatçı, yönetmenliğini Temel Gürsu'nun üstlendiği "Kızını Dövmeyen Dizini Döver" ile ilk kez bir filmde yer aldı.

Şensoy, 1978'de oyuncu Mete İnselel ile Anyamanya Kumpanya Tiyatrosunu kurdu. Kendi eseri "İdi Amin Avantadan Lavanta" oyununda uzun yıllar rol aldı ve yönetmenlik yaptı.

Sanatçının 1978'de yazdığı "Bizim Sınıf" adlı televizyon dizisi ikinci bölümden sonra öğretmenlerin manevi şahsiyatını tezyif ettiği gerekçesiyle TRT'de yasaklandı ve oyuncu olarak katıldığı diğer televizyon dizileri de yayından kaldırıldı.

Ferhan Şensoy, 1979'da kaleme aldığı "Sizin Dershane" dizisinde rol aldı. Tiyatro çalışmalarına ara vermeden devam eden sanatçı, Ayfer Feray Tiyatrosu'nda kendi yazıp yönettiği ve müziklerini yaptığı "Hayrola Karyola" oyununda rol aldı.

Yazdığı "Dedikodu Şov" isimli kabare gösterisini Adile Naşit, Perran Kutman, Pakize Suda, Sevda Karaca ve İstanbul Gelişim Orkestrası ile sahneleyen Şensoy, Arda Uskan'ın yazıp Fuat Güner'in müziklerini yaptığı "Kukla ve Kuklacı Kabare" gösterisinde oynadı.

Usta tiyatrocu, 14 Mart 1980'de Harbiye'de Yapı Endüstri Merkezi Salonu'nda ilk kez perdelerini açan ve 50'yi aşkın oyunun oynandığı Ortaoyuncular'ın bünyesinde "Nöbetçi Oyuncular" adlı gençlik grubu kurarak, yeni tiyatro sanatçılarının yetiştirilmesine katkıda bulundu.

Sanatçının müziklerini Fuat Güner'le yaptığı, yönetmenliğini üstlenip oyuncu olarak da yer aldığı "Şahları da Vururlar" eseri, "Avni Dilligil Jüri Özel Ödülü" ve Dergi-13'ün "En Başarılı Oyun Ödülü"ne değer görüldü.

Şensoy, Küçük Sahne'nin 30. yılı dolayısıyla Ortaoyuncular'ın konuğu olarak Aleksiev Arbuzov'un "Eski Moda Komedya"sında oynadı. Mücap Ofluoğlu'nun sahneye koyduğu oyunun dekorunu da yapan sanatçı, performansıyla Tiyatro-81'in "En İyi Erkek Oyuncu Ödülü"nü kazandı.

"Ferhangi Şeyler" adlı tek kişilik oyununu 7 Mart 1987'den itibaren aralıksız oynayan Şensoy, yazıp yönettiği "Varsayalım İsmail" adlı televizyon dizisindeki performansıyla da Doruktakiler Ödülü'nün sahibi oldu.

Sanatçı, kendisine Ulvi Uraz Ödülü ve Sanat Kurumu Ödülü'nü getiren "İstanbul'u Satıyorum" oyununu 1988'de yeniden yazıp müziklerini yaptı. Münir Özkul ve Erol Günaydın'ın katılımıyla Ortaoyuncular'da oynanan eserin yönetmenliğini de Şensoy üstlendi.

Ferhan Şensoy, 1991'de BBC'ye verdiği bir röportajında, eserlerinde geleneksel tiyatro motiflerinden ve ortaoyunundan yararlandığını vurgulayarak, şunları söylemişti:

"Benimki meddahlık ama bir çağdaş meddahlık çizgisi yakalamaya çalışıyorum. Ortaoyunundan yararlandığım kadar uyumsuz tiyatrodan da yararlanmaya çalışıyorum. Ben Fransa'da eğitim gördüm. O ekolün etkisini taşımaktayım. Böyle bir senteze ulaşmaya çalışıyorum. Bir şey bulmuş değiliz, araştırıyorum."

İstanbul Şehir Tiyatrosu'nda Haldun Taner'in "Keşanlı Ali Destanı"nı sahneye koyan Şensoy, Anca Visdei'nin "Don Juan ile Madonna" oyununu Fransızca'dan çevirdi ve yönettiği bu oyunda Derya Baykal'la aynı sahneyi paylaştı.

Avni Dilligil, İsmail Dümbüllü ve Nasrettin Hoca Mizah Ödülü'nün yanı sıra Kültür ve Turizm Bakanlığı Jüri Özel Ödülü, Afife Jale ve Muhsin Ertuğrul Ödülü gibi çok sayıda prestijli ödülün sahibi usta sanatçı, Kel Hasan Efendi'den bugüne gelen Ortaoyuncuları Kavuğu'nu 1989'da Münir Özkul'dan devraldı ve 2016'da Rasim Öztekin'e devretti.

Ferhan Şensoy, kavuğun kendisine geçmesini, "Heyecan verici. Böyle bir kavuğun Kel Hasan Efendi'den Dümbüllü İsmail'e, sonra Münir Özkul'dan bana gelmesi hem büyük bir sevinç hem de büyük bir sorumluluk." ifadeleriyle dile getirmişti.

Sanatçının 1990'da Pierre-Henri Cami'nin yaşamı ve yapıtlarından yola çıkarak yazıp yönettiği "Yorgun Matador", kendisine Doruktakiler ve Altan Erbulak Ödülleri'ni kazandırdı.

Uzun yıllar devam eden "Ferhangi Şeyler" gösterileriyle Altın Objektif Ödülü'ne layık görülen Şensoy, gösteriyi Stuttgart, Duisburg, Bochum, Berlin, Wuppertal, Köln, Nürnberg, Münih, Frankfurt, Hamburg, Amsterdam ve Zürih'te de sergiledi.

Şensoy, 1994'te kiraladığı bir gemiyi yüzen tiyatroya dönüştürdü. "İçinden Dalga Geçen Tiyatro" adını verdiği geminin tiyatro salonunda yazıp müziklerini yaptığı "Seyircili Seyir Defteri" adlı oyunu sahneledi. Aynı geminin 2. katında gece 24.00'ten sonra "Kırkambar-Gece Tiyatrosu" kabare gösterisini de sergileyen sanatçı, bu tiyatro projesiyle "İsmail Dümbüllü Ödülü"nü aldı.

Sanatçının "Güle Güle Godot" adlı eseri, Paris'te amatör tiyatro topluluğu tarafından Fransızca "Adieu Godot" ismiyle oynanırken, "Hayrola Karyola" oyunu da Yugoslavya'da Prizren Kültürevi Türk Tiyatrosu'nda sahnelendi.

Amsterdam'da Amsterdam Deneme Sahnesi Topluluğunca "Kahraman Bakkal Süpermarkete Karşı" ve "Parasız Yaşamak Pahalı" oyunları sahneye kondu.

Şensoy, özgeçmişini yazdığı romanı "Kalemimin Sapını Gülle Donattım"ı da 2001'de okurla buluşturdu.

Oyuncu Derya Baykal ile 1980'de evlenen Şensoy'un bu birlikteliğinden 1989'da kızı Müjgan Ferhan ile 1990'da Neriman Derya dünyaya geldi. İki sanatçı 2004'te evliliklerini sonlandırdı.

"Eşeğin Fikri", "Hacı Komünist" ve "Elveda SSK" adlı üç kitabını 2005'te yayınlayan Şensoy, Deneme Sahnesi 35. Yıl Ödülleri'nde En İyi Erkek Oyuncu Ödülü'nün yanı sıra Nasrettin Hoca Altın Eşek Gülmece Ödülü'nün sahibi oldu.

Elli kadar tiyatro oyununda, 10'dan fazla televizyon dizisinde rol alan sanatçı, 2006'da "Pardon" filmiyle en iyi senaryo ödülünü kazandı.

Usta sanatçı, 31 Ağustos 2021'de İstanbul'da vefat etti.

Ferhan Şensoy'un kaleme aldığı, yönettiği ve rol aldığı oyunlardan bazıları şöyle:

"İşsizler Cennete Gider", "Ruhundan Tramvay Geçen Adam", "Bilimsiz, Kurgusal Güldürü", "Fername", "Kiralık Oyun", "Uzun Donlu Kişot", "Beni Ben mi Delirttim?", "Biri Bizi Dikizliyor", "Kahraman Osman", "Kökü Bitti Zıkkım Zulada", "Sahibinden Satılık 1. El Ortaoyunu", "Fişne Pahçesu", "Parasız Yaşamak Pahalı", "Çok Tuhaf Soruşturma", "Felek Bir Gün Salakken", "Üç Kurşunluk Opera", "Şu Gogol Delisi", "Kırkambar-Gece Tiyatrosu", "Seyircili Seyir Defteri", "Köhne Bizans Operası", "Parasız Yaşamak Pahalı"

Kitapları:

"Karagöz ile Boşverin Beni", "Elveda SSK", "Hacı Komünist", "Eşeğin Fikri", "Rum Memet", "FerhAntoloji", "Kalemimin Sapını Gülle Donattım", "Falınızda Rönesans Var", "Denememeler", "İngilizce Bilmeden Hepinizi I Love You", "Düşbükü", "Ayna Merdiven", "Kazancı Yokuşu", "Seçme Sapan Şeyler", "Kedittin Direniş", "Oteller Kitabı"

Filmleri:

"Son Ders: Aşk ve Üniversite", "Pardon", "Şans Kapıyı Kırınca", "Büyük Yalnızlık", "Bir Bilen", "Parasız Yaşamak Pahalı", "Köşedönücü", "Kızını Dövmeyen Dizini Döver", "Aşk Dediğin Laf Değildir"

Muhabir: Hilal Uştuk