BRÜKSEL (AA) - Uzmanlar, ABD ile Avrupa Birliği (AB) arasında gergin seyreden ilişkilerin ABD Başkanı Donald Trump ile AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen arasında Papa Franciscus'un cenaze töreni sırasında planlanan ikili görüşmenin ardından yeniden dengeleneceğini, "değerler ortaklığından" "pragmatik bir yapıya" dönebileceğini belirtiyor.
Von der Leyen ile Trump arasında ilk görüşme, Katoliklerin ruhani lideri ve Vatikan Devlet Başkanı Papa Franciscus'un 26 Nisan'da yapılan cenaze töreni sırasında gerçekleşti.
Göreve 20 Ocak'ta gelen Trump, yemin törenine von der Leyen'i çağırmamış, kulis bilgilerine göre AB tarafından defalarca yapılan görüşme taleplerini geri çevirmişti.
Von der Leyen'in sözcülerinden Arianna Podesta, AA muhabirine yaptığı açıklamada, iki liderin Vatikan'da kısa süre ayakta sohbet ettiğini ve resmi bir görüşme yapmak için sözleştiğini bildirdi.
Henüz net bir planlama yapılmasa da bu görüşmenin ABD'nin Avrupa'ya getirdiği ek gümrük vergileri, savunma harcamalarını artırma baskısı, Ukrayna barış görüşmelerinden AB'yi dışlaması gibi gelişmelerle Washington-Brüksel hattında gerilen ilişkilerde yumuşamaya vesile olup olmayacağı tartışması gündeme geldi.
Brüksel merkezli düşünce kuruluşu Wilfried Martens Avrupa Çalışmaları Merkezinin Transatlantik İlişkiler analisti Ionela Ciolan, ilişkilerin Trump'ın gelişiyle kritik bir "ayarlama süreci"nden geçtiğini söyledi.
Ciolan, Washington ile Brüksel arasındaki gerginliğin ana nedeninin ABD'nin NATO'dan çıkma ya da Avrupa'daki birliklerini azaltma ihtimali olduğuna değinerek, "Haziran sonunda Lahey'de yapılacak NATO Zirvesi, ABD'nin İttifak'a bağlılığını ölçmek için çok önemli olacak." dedi.
Avrupa'nın bu iki ihtimalden özellikle Ukrayna'daki savaş göz önüne alındığında Rus tehdidi karşısında güvenlik ve caydırıcılık duruşunu nasıl etkileyeceği konusunda çok fazla korku ve endişe olduğunu belirten Ciolan, "(Bu ihtimal gerçekleşirse) Rusya tarafından nasıl görüleceği, Rusların sadece Ukrayna'ya değil, aynı zamanda NATO'nun doğu kanadına saldırması, daha fazla istikrarsızlık yaratması ve temelde NATO'nun bir örgüt olarak işlev görmediği fikrini yayması için bir fırsat penceresi olarak görülecek." diye konuştu.
Ciolan, AB'nin ABD nezdinde Ukrayna'daki savaş ve varılacak barışla ilgili önemli bir aktör olmadığını dile getirerek, şimdiye kadar AB liderliği ile Başkan Trump arasında herhangi bir toplantı yapılmaması, ABD yönetiminin Avrupa genelinde aşırı sağcı, AB ve hatta NATO karşıtı söylemleri olan liderlere destek vermesi, AB'ye ek gümrük vergileri getirmesi gibi gelişmelerin de bu durumun bir göstergesi olduğunu anlattı.
Trump yönetiminin bu çok taraflı bir format olan AB'de "katma değer" görmediğini kaydeden Ciolan, "AB, Trump yönetimi için bir öncelik değildir. Başkan Trump ve üst düzey yetkilileri, AB'yle bütün olarak değil, doğrudan tek tek ülkelerle çalışarak ikili düzeyde etkileşim kurmayı tercih ediyor." ifadelerini kullandı.
"Savunma paradoksu"AB ile ABD arasındaki büyük ayrılığın önemli bir ayağının da Trump yönetiminin Avrupa'yı savunma harcamalarını artırmaya zorlaması olduğunu aktaran Ciolan, bu durumun uzun vadede bir paradoksu da beraberinde getireceğinin altını çizdi.
Ciolan, "Bu, Avrupalıların savunma pazarlarını ve savunma yeteneklerini geliştirmeleri, daha fazla ortak tedarik yapmaları anlamına geliyor, ancak aynı zamanda ABD, Avrupa'nın çok bağımsız olması halinde Amerikan ürünlerini satın almayacağını fark ediyor. Bu da Amerikan askeri-endüstriyel kompleksini kötü etkileyecek." şeklinde konuştu.
Bu karşılıklı bağımlılığın ABD-AB ilişkilerinin "boşanma" seviyesine getirilmesinden alıkoyacağını vurgulayan Ciolan, "Ekonomik bağımlılık açısından, ABD ile Avrupa Birliği dünyadaki en entegre ekonomik işbirliğine sahip. Sadece Avrupalılara değil, aynı zamanda Amerikan vatandaşlarına da fayda sağlayan bir bağımlılık." dedi.
Ciolan, şöyle devam etti:
"ABD ile AB arasındaki işbirliğinde daha gerçekçi bir politik yaklaşımla, mümkün olduğunca işbirliğini korumak ve Avrupalılar ve Amerikalıların tüm konularda aynı fikirde olmayacakları gerçeğini, çıkar temelli bir ortaklığın da mümkün olduğunu kabul etmenin mümkün olduğuna inanıyorum."
Seksen yıldan fazla süredir Avrupa'nın ABD'nin "küçük kardeşi" olduğuna, şimdi ise "daha eşit bir temelde olacak ortaklığı inşa etmek için bir fırsat" doğduğuna işaret eden Ciolan, "Avrupalıların Avrupa'nın güvenliğinden daha fazla sorumlu olması, dünyadaki diğer ülkeler ve bölgelerle ortaklıklarını geliştirmeye daha stratejik yaklaşması gerekecek." diye konuştu.
Ciolan, AB ülkelerinin ABD'nin Çin, Kuzey Kore gibi yükselen otoriter ülkeleri dengelemek için iyi bir ortak olduğunu ifade ederek, transatlantik ortaklığın geleneksel olarak paylaşılan normlara, değerlere, ilkelere değil, daha çıkar temelli bir ortaklığa ilerlediğini kaydetti.
"Yeniden dengeleme"Lahey merkezli Lahey Stratejik Araştırmalar Merkezinin savunma uzmanı Davis Ellison da Brüksel-Washington ilişkilerinin geçmişte de ABD'nin Irak'ı işgali, Afganistan'dan çekilmesi, Çin'e yönelik algıları nedeniyle anlaşmazlığa düştüğünü ancak şimdi "transatlantik değerler" açısından büyük bir ayrılığın yaşandığını söyledi.
Ellison, ABD'nin Avrupa'ya karşı tutumunda nesiller arası bir değişim gördüğünü dile getirerek, "AB ülkeleri, ABD dış politikasında yıllardır çok ayrıcalıklı bir konuma sahipti ve şimdi muhtemelen diğer ülkelerle daha eşit bir statüde muamele görüyorlar." ifadelerini kullandı.
Bu durumun Avrupa'nın başka ortaklıklar geliştirmesine ve bir tür dengeleme stratejisi izlemesine vesile olduğuna işaret eden Ellison, "Özellikle de Birliğin en büyük ülkelerinden Fransa ve Almanya, kendi çıkarları için kendi ortaklıklarını geliştirmek konusunda çok proaktifler." şeklinde konuştu.
Ellison "Uzun vadede belirli bir düzeyde ayrılığın faydalı olduğunu düşünüyorum ancak bunun kötü bir boşanma olmasını istemiyorum. Mümkün olduğunca acısız olması gerektiğini düşünüyorum. Ancak 'yeniden dengeleme' yine de gerçekleşmeli." dedi.
Bazı alanlarda işbirliğinin hala mümkün olduğunu kaydeden Ellison, dünyanın Ukrayna'da sağlanacak barış ve verilecek güvenlik garantileri konusunda ABD ve AB'nin işbirliği yapmasını beklediğini sözlerine ekledi.
Muhabir: Selen Valente Rasquinho
