Yapay zekanın "psikolog" olarak kullanımına uzmanlardan uyarı: Empati yok, çözüm yok

LONDRA (AA) - Günlük hayatın bir parçası haline gelen yapay zeka sohbet robotları, kullanıcıların kişisel sorunlarını danıştığı, mesleki tavsiye aldıkları, yatırım ve tatil planlaması için danışmanlık aldığı uzmanlar haline geldi.

Artan yapay zeka sohbet robotu kullanımının sonucu olarak yanlış yönlendirmelerin doğurduğu olumsuz sonuçlarda da artış yaşanıyor. Yapay zekayı terapist olarak kullanan bazı kişilerin yaşamına son vermesi, ailelerinin ise burada yapay zekayı suçlamasına ilişkin iddialarda da artış bulunuyor.

AA muhabirine konuşan uzmanlar, gerçek terapistin yerini alamayacağını belirttiği yapay zekanın sınırlı bilgiyle verdiği yanıtların kişileri yanlış yönlendirebileceği, tıbbi konularda ise ciddi sorunlara yol açabileceği konusunda uyarıyor.

Londra'nın kuzeyinde kliniği bulunan Uzman Nöropsikolog Alptekin Aydın, kendi çalışmalarında da yapay zekadan destek alıyor. Kapalı devre bir sistemde kendi eğittikleri yapay zeka uygulamasından destek alan Aydın, birçok danışanını ve hastasının tedavisinde bu sistemi kullanıyor.

Kliniğine gelen pek çok danışan ve hastanın öncesinde mutlaka yapay zekaya danıştığını kaydeden Aydın, yapay zekaya sorulan sorular arasında psikolojik konular, verilen ilaçlar ve bunların dozajlarıyla ilgili tavsiyelerin yer aldığını anlattı.

İnsanların yaşadıkları durumla ilgili yapay zekadan fikir aldıklarını belirten Aydın, uzmanların da yapay zeka sistemlerini kullandığını ancak halkın kullandığı sistemlerle arasında büyük fark olduğunu kaydetti.

Aydın, uzmanların kullandığı sistemlerin, yine uzmanların elindeki bilgilerle eğitilmiş yapılar olduğunun altını çizerek, "Yapay zeka dipsiz bir kuyu. Belirli konularda eğitip, bilgi verip o konuda soru sorduğunuzda size vereceği cevap çok farklı çünkü o konuya hakim oluyor. Herhangi bir eğitim vermeden, kendiniz hakkında bilgi vermeden bir soru soruyorsunuz. Ona vereceği cevap çok genel oluyor. Son dönemlerde intiharlar, yanlış yönlendirmeler ve var olan depresyonlara kadar çok fazla olay oluyor. Bunun sonucu, toplum için ağır olacak." diye konuştu.

Yapay zekanın hukuksal ve tıbbi konularda sunduğu çözümlerin engellenmesi için bazı çalışmalar bulunduğuna işaret eden Aydın, yapay zekaya doğru soru sormanın önemini vurguladı. Aydın, şöyle devam etti:

"Bir terapiye gittiğinizde terapist sizinle konuşuyor, sizi dinliyor, sizi anlıyor, gerekirse ailenizle görüşüyor. Önce sizinle ilgili bir altyapı oluşturuyor ve birebir sizinle konuşuyor. Terapistin size vereceği cevap daima etki-tepki şeklinde olmuyor. Sizi yönlendiren, sizin cevabını bulamadıklarınızı size gösteren bir rehberlik yapıyor. Yapay zekada durum daha farklı. Sizinle ilgili inanılmaz bir bilgi yükleyemiyorsunuz. Aileniz, çevreniz, yaşamınızın içinde olan, sizi bu duruma sokmuş konular, tahliller ve doktorlarla ilgili bir uzmana verdiğiniz bilgiyi yapay zekaya vermiyorsunuz. Klavyeden yazmaya başladığınızda 'Sorunum şu, ne yapabilirim' diyorsunuz. Bu tip sorulara alacağınız cevapları, yeterli bilgiyi oraya vermediğiniz için ve bu konu hakkında yeteri kadar eğitim almadığı için pratik hayatta uygulamayı düşünmemek lazım. Gençlerin yaptığı en büyük hata, yapay zekadan gelen cevapları doğru kabul ederek değerlendirmesi."

Yapay zekanın hayatı kolaylaştırıcı detaylara sahip olduğunu ancak verilen bilgiye göre yanıt alındığını söyleyen Aydın, uzmanların kullandığı yapay zeka sistemlerine de değindi.

İngiltere Sağlık Bakanlığının doktorlara ve aile hekimlerine yapay zeka kullanmamayı tavsiye ettiğini dile getiren Aydın, hastalara ilişkin bilgilerin kapalı devre sistemlerde tutulmasının güvenlik açısından da önemli olduğunun altını çizdi.

Yapay zeka ile gerçek terapist arasındaki yaklaşım farklılıklarını da ele alan Aydın, bir danışan gibi sorular sorduğu yapay zekanın verdiği cevapları değerlendirdi.

Aydın'ın matematikte başarısız olduğu için arkadaşlarının dalga geçtiği bir çocuk gibi sorular sorduğu popüler bir yapay zeka sohbet robotu, bu çocuğun arkadaşlarına verebileceği cevapları sıraladı.

Çocuğa, arkadaşlarını "Sokratik tuzağa düşürmeyi" tavsiye eden sohbet robotu, "Dalga geçtikleri anda sakin ve nötr bir durumda kal. 'Bunu söylerken neyi kastediyorsun? Bana bir örnek verir misin?' de. Bazen böyle sorular karşındaki kişiyi şaşırtır ve örnek verememesine sebep olur." ifadelerini kullandı.

Sohbet robotu, "Örnek verirse de o zaman o örnekten yola çıkarak 'Bu çıkarım yanlış olur' diyerek bir mantık hatası bulmaya çalış." tavsiyesinde bulundu.

Aydın, bu durumdaki bir çocuğun bu karşılıkları vermesinin zor olduğunu söyledi.

Sohbet robotu, ikinci olarak "Sürpriz yetkinlik bombası kullan" tavsiyesinde bulundu. Uygulama, bunun, sınıfın içinde yapılacak etkili ve kısa bir gösteri olduğunu belirtti.

Çocuğun lehine bir "sosyal akım yaratma" yöntemi olan beklenmedik bir performans ve mizahi bir yanıt verme tavsiyesini değerlendiren Aydın, "Zaten matematikte zorlanan bir çocuk, bu tavsiyeleri isteyen bir çocuk muhtemelen sosyal olarak girişken ve arkadaşları ile iletişimi iyi bir çocuk değil. Onun sınıf içinde bir gösteri düzenlemesi, muhtemelen başarabileceği bir şey değil." diye konuştu.

Ardından sınıftaki arkadaşlarına bir matematik oyunu gösterisi yapmayı öneren platformun önerilerini eleştiren Aydın, "Anlattığı her şey kağıt üzerinde mantıklı gelebilir. O yaşta gençlerin, böyle bir şey uygulaması mümkün değil." dedi.

Profesyonel cevapların bu şekilde olmadığını söyleyen Aydın, "Bir arkadaşının bulduğu çözüm gibi düşünün. Muhtemelen arkadaşı bile yapay zekadan daha iyi tanıyordur arkadaşını. Bu mini şovu yapamayacağının farkındadır." ifadelerini kullandı.

Aydın, bir profesyonelin böylesine tavsiyeler yerine danışan kişinin sorunlarını anlaması ve çözümler bulmasını sağlamaya yardımcı olduğunu anlattı.

Kendisi, çocukları veya yakınları yapay zekaya danışan insanlara tavsiyelerde bulunan Aydın, yeterli bilginin girilememesine değinerek, "Ortadan bir soru sordunuz ve 'Yaşamımda bu var, bunu nasıl çözerim?' dediniz. Yaşamınızda oraya gelene kadar neler oldu? Bu geçmiş bilgileri yok. Bir profesyonelin karşısına geçince size sorular soracaktır. Yapay zeka sorular sormadı, daha fazla detay istemedi. Bize direkt iki tane seçenek sundu. Yapamazsanız sormaya devam ediyorsunuz." değerlendirmesini yaptı.

Aydın, yapay zekanın sınırlarını bilmenin önemli olduğunu belirterek, "Yapay zekaya sorduğunuz sorunun cevabını alabilmeniz için o sorunun koşulları ve yaşamınızla ilgili bir sürü bilgi yüklemeniz lazım. Depresyon, takıntılar, problemler ve psikolojik sorunlar yaşayan insanların, çok kısa sorular sorarak yapay zekadan çözümleri alması mümkün değil." dedi.

Aydın, yapay zeka uygulamalarının terapist gibi kullanılmasının kişilerin kendi karar alma yetilerini zayıflatabileceğini öne sürdü.

Gerçek durumlara karşı verilecek yanıtlarda yapay zeka uygulamalarına bağımlı kalmamak gerektiğini belirten Aydın, "Eskiden telefon numaralarını ezberlerken şu an ezberleyemediğimiz gibi bu da bize bir tembellik yaratacak. İnsanlar yapay zekanın etkisi, yardımı ve desteğiyle bir şeyler yapıyor. Elektrik kapandığında yaşam bitecek." ifadelerini kullandı.

İngiliz Psikoloji Derneği Başkanı Roman Raczka da konuyla ilgili yaptığı açıklamada, "Yapay zeka topluma çok önemli katkılarda bulunsa da akıl sağlığı için önemli olan insan desteğinin yerini almamalı." dedi.

Yapay zeka araçlarının var olan hizmetlere destek amacıyla kullanılması gerektiğinin altını çizen Raczka, "Yapay zeka, gerçek bir insan empatisinin yerini alamaz. Burada anlamlı bir iletişimden ziyade, bir iletişim illüzyonu riski bulunuyor." ifadelerini kullandı.

Raczka da Aydın gibi teknolojiye bağımlılığın artacağı ve kişisel bilgilerin tehlike altında olacağı endişesini paylaşarak, "Yapay zeka, düzgün kullanıldığında 7 gün 24 saat boyunca yargılamanın olmadığı bir alan sunuyor. Bu ancak gerçek bir insanın olduğu akıl sağlığı hizmetiyle etkili olur." değerlendirmesini yaptı.

İngiltere'deki psikiyatri servislerinde bekleme sürelerinin fazla olduğunun altını çizen Raczka, "Bu durum yapay zekayı bir alternatif olarak görmemize neden olabilir ancak yapay zeka sihirli bir değnek değil. İnsanın yerini almak yerine destek olarak sisteme entegre edilmeli. Hükümetin daha fazla akıl ve ruh sağlığı personeline yatırım yapması çok önemli. Artan talep karşısında acı çekenlerin zamanında bir insan desteğine ulaşmasını sağlamak gerekiyor." değerlendirmesinde bulundu.

Muhabir: Behlül Çetinkaya